door Lei Haesen
Het was in onze streken in de vijftiende eeuw reeds gebruikelijk, dat broers en zusters dezelfde familienaam hadden. In de zestiende eeuw werd de geslachtsnaam erfelijk, dat wil zeggen in onze streken. In Noord-Limburg bijvoorbeeld gebeurde dit later. Wel vindt men in oude registers van een familienaam vaak verschillende spellingvarianten. De verbasteringen kunnen zelfs van dien aard zijn, dat de oorspronkelijke naam nauwelijks nog herkenbaar is.
Een voorbeeld van een naam die binnen enkele generaties veel vervormingen heeft ondergaan, is die van de familie Leesens.
Een voorbeeld van een naam die binnen enkele generaties veel vervormingen heeft ondergaan, is die van de familie Leesens.
Leden van dit geslacht vertegenwoordigen in de negentiende eeuw Sint Antoniusbank in de gemeenteraad van Cadier en Keer. Zij waren nakomelingen van Petrus Lijsens en Maria Cluijten die in 1752 in Oud-Valkenburg waren getrouwd. Bij zijn huwelijk wordt hij Lijsens genoemd, bij zijn overlijden Lesoir. Van hem, zijn kinderen en kleinkinderen vinden wij in de kerkregisters én in de registers van de Burgerlijke Stand varianten als Lijsens, Leijsens, Lezaet, Lesaet, Leso, Lesoir, Leza, Lisen, Lesen, Lesens, Leezens, Leessens en Leesens. Petrus was volgens de overlijdensakte geboren in Mees. Hoe zijn oorspronkelijke (Waalse?) familienaam geschreven moet worden, kan alleen na verder genealogisch onderzoek beantwoord worden. Wij wagen het niet een verklaring van de (oorspronkelijke) geslachtsnaam te geven.
Overigens, de dertien verschillende schrijfwijzen van de geslachtsnaam Leesens zijn qua aantal nog niets vergeleken met de liefst 54 spellingvarianten die afgeleid zijn van de roepnamen Dirk en Derk. Wij zullen een opsomming hiervan achterwege laten.
Overigens, de dertien verschillende schrijfwijzen van de geslachtsnaam Leesens zijn qua aantal nog niets vergeleken met de liefst 54 spellingvarianten die afgeleid zijn van de roepnamen Dirk en Derk. Wij zullen een opsomming hiervan achterwege laten.
De volkstelling van 1947 leert ons, dat een familienaam in Limburg gemiddeld ‘slechts’ twintig dragers per naam had. Het aantal geslachtsnamen met meer dan 100 vertegenwoordigers was 1270, waaronder 54 met 1000 of meer dragers. Deze 1270 namen vormden slechts 3,7% van het totaal aantal (34.232), maar 5,7% van de Limburgse bevolking hoorde hierbij. Anders gezegd: de overige 32.662 geslachtsnamen waren in 1947 in onze provincie gemiddeld met minder dan vijf dragers vertegenwoordigd!
In 1947 woonden hier 12 van de 68 naamdragers Fraats.
Op de foto: Jan André Fraats (1901-1968) en echtgenote Maria Josephina (Fieneke) Colen (1903-1986), (voor)ouders van de huidige naamdragers in ons dorp.
Op de foto: Jan André Fraats (1901-1968) en echtgenote Maria Josephina (Fieneke) Colen (1903-1986), (voor)ouders van de huidige naamdragers in ons dorp.
Even een korte herhaling. De familienamen hebben wij ingedeeld in vier hoofdgroepen, die afgeleid zijn van:
1. Voornamen
2. Herkomstnamen (plaatsnamen, veld- en perceelsnamen, huisnamen of uithangtekens
e.a.)
3. Beroepsnamen
4. Bijnamen
Daarnaast is er nog een klein aantal namen die aan vondelingen werden gegeven of waarvan wij (nog) geen idee hebben van de herkomst, die wij gemakshalve onder de noemer ‘vreemde’ namen groeperen. Hierop komen wij in een andere bijdrage terug.
Van de voornamen en herkomstnamen geven wij in de aflevering opnieuw een aantal Keerder voorbeelden.
1. Voornamen
| Eggen (ontleend aan de Germaanse voornaam Egge) |
Twee kinderen van Joseph Eggen en Anna van Geul van Margraten woonden in Honthem.
1. Joannes Eggen (1781-1847), getrouwd met Maria Elisabeth Blom.
2. Christaan Eggen (1774-1860), gehuwd met Catharina Maloir en hertrouwd met Maria Agnes Weert. Hij woonde eerst in Bruisterbosch, waar hij en zijn kinderen in de kerkregisters ingeschreven werden met de familienaam Heggen en zijn echtgenote als Muller. Via zijn zoon Paulus Heggen (1799-1871), gehuwd met Maria Catharina Crutzen en hertrouwd met Gertrudis Haenen, werd deze tak in Honthem voortgezet. Let wel: met de naam Heggen.
2. Christaan Eggen (1774-1860), gehuwd met Catharina Maloir en hertrouwd met Maria Agnes Weert. Hij woonde eerst in Bruisterbosch, waar hij en zijn kinderen in de kerkregisters ingeschreven werden met de familienaam Heggen en zijn echtgenote als Muller. Via zijn zoon Paulus Heggen (1799-1871), gehuwd met Maria Catharina Crutzen en hertrouwd met Gertrudis Haenen, werd deze tak in Honthem voortgezet. Let wel: met de naam Heggen.
Zittend: Joseph Heggen en Maria Hubertina Bonten omstreeks 1937.
Staand van links naar rechts: de kinderen Lies, Lena en Anna Heggen.
Staand van links naar rechts: de kinderen Lies, Lena en Anna Heggen.
| Cruts, Crutzen, Krutzen (Cruzius) |
Een kind dat op een christelijke feestdag ter wereld kwam, werd vaak naar deze feestdag
vernoemd. Het bekendste voorbeeld hiervan is Noël (Kerstmis). De doopnaam Cruzius
herinnert aan het H. Kruis: de Kruisvinding op 3 mei of de Kruisverheffing op 13 september.
Joseph Hubert Crutzen (1878-1967), geboortig in Vijlen en gehuwd met Johanna Maria
Prickarts, en zoon Pierre Crutzen (1911-1988), getrouwd met Liza Thissen, zijn bij oudere
inwoners nog bekend.
vernoemd. Het bekendste voorbeeld hiervan is Noël (Kerstmis). De doopnaam Cruzius
herinnert aan het H. Kruis: de Kruisvinding op 3 mei of de Kruisverheffing op 13 september.
Joseph Hubert Crutzen (1878-1967), geboortig in Vijlen en gehuwd met Johanna Maria
Prickarts, en zoon Pierre Crutzen (1911-1988), getrouwd met Liza Thissen, zijn bij oudere
inwoners nog bekend.
Huwelijksfoto van Roos Crutzen en Jo Janssen in 1951
| Paulissen (Paulus) |
Johannes Paulissen (1736-1806) uit Maastricht trouwde in 1772 met Helena van
Proemeren, weduwe van Lambertus Thijssen uit Keer. Kleinzoon Johannes Lambertus
(1817-1881) was hier wethouder, kerkmeester en voorzitter van het Burgerlijk Armbestuur.
Hij was gehuwd met Elisabeth Lemmens en na haar overlijden hertrouwd met Anna Maria
Dobbelsteijn.
Proemeren, weduwe van Lambertus Thijssen uit Keer. Kleinzoon Johannes Lambertus
(1817-1881) was hier wethouder, kerkmeester en voorzitter van het Burgerlijk Armbestuur.
Hij was gehuwd met Elisabeth Lemmens en na haar overlijden hertrouwd met Anna Maria
Dobbelsteijn.
|
Theelen (van Tilman, Tilmans)
|
Dassen (1869-1914). Hun enig kind, de in 1904 in Houthem geboren Petrus Hubertus
Antonius Theelen, werd priester (orde der Cisterciënzers). Dr. Marie-Stanislas
(kloosternaam) overleed in 1960 te Lyon en werd begraven op het kerkhof van de abdij van
Aiguebelle.
2. Herkomstnamen
|
Bröcheler (plaats in Duitsland)
|
Deze geslachtsnaam verschijnt in 1913 voor het eerst in ons dorp. Toen huwde
landbouwer Dionisius Bröcheler (1889-1968) van Wittem met de Keerse Maria Hubertina
Bessems. Het huwelijk werd gezegend met elf kinderen.
landbouwer Dionisius Bröcheler (1889-1968) van Wittem met de Keerse Maria Hubertina
Bessems. Het huwelijk werd gezegend met elf kinderen.
| Hoessels → Hors(s)els (vermoedelijk van Hoesselt, een plaatsje tussen Bilzen en Tongeren) |
Tussen 1615 en 1628 werden zes kinderen van Henricus Hoessels en Catharina N.N.
(familienaam niet bekend!) in Keer geboren. De kinderen van zijn zoons Henricus en
Wilhelmus werden bij de doop nog als Hoessels ingeschreven, maar kregen later de
familienaam Horsels.
(familienaam niet bekend!) in Keer geboren. De kinderen van zijn zoons Henricus en
Wilhelmus werden bij de doop nog als Hoessels ingeschreven, maar kregen later de
familienaam Horsels.
|
Teheux, Techue
|
Deze familienaam kan ontleend zijn het plaatsje Theux (provincie Luik), naar Teheux is ook
Waals voor wever.
Lambertus Techeu trouwde in 1732 in Cadier met Cornelia de Bije. Hij overleed in 1759 in
Honthem. Van zijn naam vinden wij bij zijn kinderen en kleinkinderen verscheidene
spellingvarianten: Teheux, Techeu, Ti-chy, Tichi en Tichu.
Waals voor wever.
Lambertus Techeu trouwde in 1732 in Cadier met Cornelia de Bije. Hij overleed in 1759 in
Honthem. Van zijn naam vinden wij bij zijn kinderen en kleinkinderen verscheidene
spellingvarianten: Teheux, Techeu, Ti-chy, Tichi en Tichu.
| Van Wissen (Wessem) |
Vertegenwoordigers in ons dorp van dit geslacht zijn (verre) nakomelingen van Joannes van
Wessen, die voor 1700 huwde met Anna Plumen en in Margraten ging wonen. Zijn kinderen
en kleinkinderen worden nog gedoopt met de geslachtsnaam Van Wessem, maar bij zijn
huwelijk en overlijden worden zij al Van Wissen genoemd.
Wijnandus van Wissen huwde in 1855 in Margraten met Maria Cerfonteijn en vestigde zich
in Honthem. Hier werden acht kinderen geboren. Bekender bij oudere inwoners is Piet van
Wissen (1927-1992), geboren in Margraten en gehuwd met Lucie Bessems.
Wessen, die voor 1700 huwde met Anna Plumen en in Margraten ging wonen. Zijn kinderen
en kleinkinderen worden nog gedoopt met de geslachtsnaam Van Wessem, maar bij zijn
huwelijk en overlijden worden zij al Van Wissen genoemd.
Wijnandus van Wissen huwde in 1855 in Margraten met Maria Cerfonteijn en vestigde zich
in Honthem. Hier werden acht kinderen geboren. Bekender bij oudere inwoners is Piet van
Wissen (1927-1992), geboren in Margraten en gehuwd met Lucie Bessems.
Huwelijksfoto van Jean van Wissen en Mia Starmans van Honthem uit 1966
| Winthaegen (Winthagen onder Voerendaal) |
De eerste naamdrager in onze plaats was Johannes Joseph Hubertus Winthaegen (1897-
1986), geboren in Wijlre en gehuwd met Maria Philomina Hubertina Vliex. De familienaam
van zijn echtgenote is waarschijnlijk ook een herkomstnaam en gaat mogelijk terug op het
gehucht onder Ulestraten. Het echtpaar Winthagen-Vliex woonde op de hoek Pastoor
Kikkenweg-Dorpsstraat. Nu nog wordt dit gebouw door de oudere inwoners ‘boerderij
Winthaegen’ genoemd.
1986), geboren in Wijlre en gehuwd met Maria Philomina Hubertina Vliex. De familienaam
van zijn echtgenote is waarschijnlijk ook een herkomstnaam en gaat mogelijk terug op het
gehucht onder Ulestraten. Het echtpaar Winthagen-Vliex woonde op de hoek Pastoor
Kikkenweg-Dorpsstraat. Nu nog wordt dit gebouw door de oudere inwoners ‘boerderij
Winthaegen’ genoemd.
(wordt vervolgd)