Bijnamen
door Lei Haesen
Het geven van bijnamen is van alle tijden. Bekende figuren uit de geschiedenis kennen wij alleen met hun bijnaam, zoals bijvoorbeeld Karel de Kale, Filips de Goede, Karel de Grote en Filips de Stoute. En neem je bijvoorbeeld de processtukken door over de bokkenrijders in de achttiende eeuw, dan kom je namen tegen als der Puckel, de Klaauw, loesche Katrien, het leemkuijken, de Fluiter, de knoock, de schele Willem, ’t swart Leentje en Crommen Tijs.
Het krijgen van een bijnaam was een gewone zaak. De naam vleiend of spottend zijn, iets zeggen over een lichamelijk kenmerk, een opvallende karaktereigenschap, de manier van lopen of zich gedragen enz.. Zo bijvoorbeeld werd in Cadier in 1663 de doop ingeschreven van Petrus Blijerjan. De vader komen wij elders tegen onder de naam Jan Schrurs (Schreurs) alias Blijer Jan. Was hij een opgewekt, vrolijk heerschap en werd hij in de volksmond Blijerjan genoemd?
In kleine gemeenschappen zoals Cadier, Keer, Sint-Antoniusbank, ’t Rooth en Honthem werden in de dagelijkse omgang maar weinig inwoners met de familienaam aangeduid. Hier geboren en opgegroeide inwoners met partners doen dit heden ten dage nog steeds. Volg je op enige afstand een conversatie tussen twee Keerdenaren-van-origine, dan bekruipt je het gevoel in een gemeenschap te leven waar je niemand meer kent. Je hoort tijdens zo’n gesprek terloops bijnamen als de Lange, de Wiette, de Sjmale, de Roeje en ’t Roêd, ’t Menneke, de Greune en de’n Diekke. Vraagje voorzichtig naar de familienaam van de betrokkenen, dan moet daar door de spreker soms zelfs diep over nagedacht worden. De charme van deze wijze van aanduiding om personen van elkaar te onderscheiden kan niet ontkend worden.
Ook familieverhoudingen of andere vormen van verwantschap konden door het geven van bijnamen leiden tot familienamen. Hadden vader en zoon dezelfde voornaam dan werd in de volksmond gesproken van bijvoorbeeld Jan de Oude (senior) en Jan de Jonge (junior). De Waalse invloed is herkenbaar in een naam als Lejeune (Dejonge). Henricus Lejeune overleed in 1754 in Keer en was hier de eerste naamdrager.
Pie Goessens, door zijn dorpsgenoten ‘de Greune van Lumpeske” genoemd
(foto Rachel Lemlijn)
De neerslag van de aan onze verre voorouders gegeven bijnamen vinden wij terug in de volgende Keerder familienamen:
Broers (broer)
Landbouwer Mathieu Broers, zoon van Lambertus Broers en Elisabeth Lejeune, geboren in
1834 in Mouland (België), trouwde in 1882 met onze dorpsgenote Gertrudis Nelissen. Zoon
Egidius Lambertus (1883-1974) huwde hier met Maria Ida Spronck.
Drie Keerder meisjes in opleiding tot dienstbode in kasteel Bovigné te Oosterhout in 1936.
Van links naar rechts: Annie Bröcheler, Fien Lemmens en Christien Broers
(dochter van Egidius Lambertus Broers en Maria Ida Spronck)
Kicken, Kikken (vermoedelijk: luid praten, zich doen gelden; mogelijk ook ontleend aan een
beroepsbijnaam van een poelier of pluimveehandelaar: het Vlaamse woord
kieken = kuiken),
Landbouwer en burgemeester Joannes Kikken, geboren omstreeks 1620, zoon van
Christianus Kicken en Barbara Jekermans, overleed na drie huwelijken als weduwnaar in
1703 in Keer. Via zoon Arnoldus, gehuwd met Anna Brouwers, werd de tak hier voortgezet.
Een andere zoon uit het eerste huwelijk was Wijnand Kicken, pastoor van Cadier.
Van latere datum was Petrus Andreas Kicken uit Bemelen, gehuwd met Helena Paulissen,
en hier in 1896 overleden. Zijn echtgenote overleed vermoedelijk in Frankrijk, waar het gezin
enkele jaren woonde. Naast één levenloos geboren kind en één jong overleden zoon
bleven liefst zeven van hun kinderen ongehuwd, waaronder Bèrke Kicken, de laatste herder
van Keer. Slechts twee nakomelingen stapten in het huwelijksbootje.
Klei(j)nen (niet alleen ‘klein van lichaamslengte’ maar ook ‘jong’ tegenover een oudere broer
of vader)
In het midden van de achttiende eeuw werden in Cadier twee kinderen geboren van Petrus
Kleinen en Catharina Willems. Ruim 130 jaar later is het Joannes Petrus Kleijnen die vanuit
Margraten hier kwam wonen met zijn in Bemelen geboren echtgenote Margaretha van
Wissen. Hay Kleijnen (1916-1985), geboren in Margraten en zijn Keerse echtgenote Maria
Christina Bessems (1915-1976), zijn bij velen nog bekend.
Hay Kleijnen (1916-1985)
(wordt vervolgd)