Bloedverwantschap door Lei Haesen

Op een willekeurige groeps- of verenigingsfoto met vertegenwoordigers van oude Keerder geslachten zijn de meesten onwetend van een onderlinge, verre bloedband.

Op de foto vijf dames van de vrouwenbond tijdens een verenigingsfeest omstreeks 1960.
Van links naar rechts: Fien Bessems-Spronck (1915-2000), Lies Lemmens-Blom (1908-1971),
Mai Brouwers-Schreurs (1898-1994), Anna Heusschen-Bisscheroux (1904-1983) en Anna Daemen- Vrijens (1896-1987)

 Bloedverwantschap bestaat tussen personen die een gemeenschappelijke stamouder hebben. Wanneer je ver genoeg in de tijd teruggaat, dan zijn de meeste Keerdenaren-van-origine aan elkaar verwant, en niet alleen Keerdenaren! Men staat er niet bij stil, maar iedereen heeft vele voorouders. Het aantal is met een eenvoudig rekensommetje precies te bepalen. Ieder heeft twee ouders, vier grootouders, acht overgrootouders, zestien betovergrootouders, enz. Bij elke verdere generatie terug verdubbelt het aantal. Na bijvoorbeeld tien generaties bezit men erfelijke eigenschappen van in totaal 2046 personen. En dan gaat het snel. Na twintig generaties heeft men meer dan één miljoen voorouders. Het rekenvoorbeeld is theoretisch, want dan zou er geen bloedverwantschap mogen bestaan tussen welk paar van deze voorouders ook. En dat is in de praktijk niet het geval. Bij het maken van een kwartierstaat - hierbij breng je al je voorouders in mannelijke en vrouwelijke lijn schematisch in beeld - zie je dat bruid en bruidegom vaker dezelfde voorouders hebben.

Nog indrukwekkender is het aantal nakomelingen van één ouderpaar. Stel dat van hun kinderen er drie huwen die elk ook weer drie kinderen krijgen die trouwen, enz. Elke verdere generatie verdrievoudigt het aantal nakomelingen. Na tien generaties zijn er totaal minstens 29.522 afstammelingen en na vijftien generaties ruim zeven miljoen. Wij rekenen voor een eeuw drie generaties. Van één ouderpaar dat 500 jaar (vijftien generaties) geleden in het huwelijksbootje stapte, zouden nu nog theoretisch zeven miljoen nakomelingen leven. Gelukkig dat door veelvuldig bloedverwantschap de praktijk niet met de theorie overeenkomt.

Tot in de twintigste eeuw diende bij kerkelijke huwelijken dispensatie aangevraagd te worden, als toekomstige bruid en bruidegom verwant waren tot en met de vierde graad, momenteel tot de derde graad. Aan de hand van onderstaand schema kan de graad van bloedverwantschap (volgens de kerkelijke regelgeving) gemakkelijk berekend worden:

	ouders
↓		↓
(A) kind		kind (B)	1e graad
↓		↓
(C) kleinkind		kleinkind (D)	2e graad
↓		↓
(E) achterkleinkind		achterkleinkind (F)	3e graad
↓		↓
(G) achter-achterkleinkind		achter-achterkleinkind (H)	4e graad

Wanneer bijvoorbeeld E met F huwt, is er sprake van bloedverwantschap in de derde graad en trouwt E met D dan spreken we van bloedverwantschap in de derde en tweede graad gemengd. De bisschop verleende vroeger doorgaans zonder problemen dispensatie voor bloedsbetrekking in de vierde en derde graad en tegenwoordig gebeurt dit zelfs voor verwantschap in de tweede graad. 
De regelgeving bij het burgerlijk recht is minder 'streng'. Huwelijken tussen A en D of B en C (oom en nicht of tante en neef) zijn verboden.
De oorzaak van het bestaan van huwelijksbeletsels is het voorkomen dat ongunstige erfelijke eigenschappen bewaard blijven of zelfs bij nakomelingen zich kunnen uitbreiden. Bloedverwantschap hoeft niet per se ongunstig voor het nageslacht te zijn.

Voorbeeld uit het trouwregister van de parochie Cadier van twee opeenvolgende inschrijvingen in 1706 van voltrokken huwelijken van inwoners uit Honthem (Lambertus Dierix met Gertrudis Kurffers en Nicolaus Dierix met Anna de Bije), waarbij vooraf dispensatie was verleend in verband met bloedverwantschap in resp. de derde en tweede graad.

In de trouwregisters van een kleine parochie als Cadier en Keer zijn tientallen huwelijken ingeschreven waarvoor dispensatie verleend werd. Via schema's als op de vorige pagina is deze verwantschap 'zichtbaar' te maken. We geven hiervan twee voorbeelden.

1. Toen Petrus Bessems, kuiper, en Anna Elisabeth Aerts op 25 oktober 1857 voor het altaar te Cadier en Keer elkaar het ja-woord gaven, gebeurde dit na verkregen dispensatie in de derde graad van bloedverwantschap.

	Michael Dobbelsteijn (ca. 1728-1805)  trouwde in ca. 1761  Anna van Proemeren (1739-1810)
↓		↓
Margaretha Dobbelsteijn (1767-1833) trouwde in 1796  Mathijs van Laar (1765-1835)		Anna M. Dobbelsteijn (1762-1825) trouwde in ca. 1788 Johannes Aerts (1764-1844)
↓		↓
Anna van Laer (1798-1842) trouwde in 1832 Petrus Bessems (1803-1860)		Michael Aerts (1796-1872) trouwde in 1817 Maria van der Linden (1786-1860)
↓		↓
Petrus Bessems (1833-1902)	trouwde met	Anna Elis. Aerts (1832-1905)

2. Alvorens Johannes Wilhelmus Schreurs en Anna Catharina van der Linden op 1 februari 1872 kerkelijk konden huwen, was dispensatie verleend in verband met bloedverwantschap in de vierde en derde graad gemengd.

	Petrus v.d. Linden (1701-1764)   trouwde in 1733 Judith Thijssen (1705-1760)
↓		↓
Caharina v.d. Linden (1741-1822) trouwde in 1771  Gilis Geelen (1744-1831)		Lambertus v.d. Linden (1738-1794) trouwde in 1770 Anna v.d. Linden (1747-1799)
↓		↓
Willem Geelen (1772-1840) trouwde in 1796 Helena Brouwers (1763-1855)		Gerard V.d. Linden (1788-1862) trouwde in 1826 Maria Daemen (1791-1878)
↓		↓
Catharina Geelen (1797-1871)  trouwde in 1822 Joh. Wilh. Schreurs (1789-1867)		Anna Cath. v.d. Linden (1838-1904)
↓
Joh. Wilh. Schreurs (1828-1900)	trouwde met

Anna Nelissen-Essers (1863-1946) met haar dochters Rosalie en Greta voor hun woning aan de Rijksweg/Einderweg (nu: Einderweg 2)

Bij de ouders van Anna Nelissen-Essers was zelfs sprake van dubbele verwantschap. Zowel Matthijs Essers als zijn vrouw Anna Margaretha Bessems hadden als gemeenschappelijke betovergrootouders de ouderparen Joannes Lemmens en Barbara Aerts én Joannes Dobbelsteijn en Anna Maria Vaessens.

Bij een verwantschap in de vierde graad kwam het wel eens voor, dat het aanstaande bruidspaar onwetend was van deze bloedband, vooral wanneer de ouders en grootouders overleden waren. Niet zo verwonderlijk, want hoeveel lezers weten bijvoorbeeld de meisjesnaam van de betovergrootmoeder? Zo trouwde op 24 januari 1693 in Cadier Joannes Proomeren (van Proemeren) met Gertrudis de Bije. Bijna drie jaar later werd het huwelijk van beide echtelieden 'vernieuwd'. In het huwelijksregister van de St. Martinusparochie van Wijk schreef de pastoor: "Joannes van Proemeren en Gertrudis de Bije hebben te goeder trouw ruim drie jaar geleden een huwelijk gesloten ten overstaan van de eigen pastoor na drie roepen, ondanks dat zij onderling verbonden zijn in de derde en vierde graad van bloedverwantschap, hetgeen zij niet wisten. Ik heb dit geschreven om dispensatie van de eerwaarde heer vicaris te verkrijgen ...". De dispensatie werd verleend 27 december 1695.

Hoe verwant oude Keerder families aan elkaar zijn, blijkt wanneer wij nog iets verder terug gaan dan vier generaties. In 1917 trouwde Petrus Johannes Spronck met Anna Maria Brouwers. Beide partners hebben ieder zestien betovergrootouders. Bij liefst acht betreft het dezelfde personen, waardoor in deze graad onderlinge verwantschap ontstaat met de geslachten Spronck, Brouwers, Kikken, Van Proemeren (2x), Geelen (2x) en Van der Linden. Hieronder wordt dit in vier schema's zichtbaar gemaakt.

I	Joannes Spronck (1726-1812)  trouwde in ca. 1758 Anna Kikken (1736-1812)
↓		↓
	Egidius Spronck (1777 -1850) trouwde in 1803 Maria v. Proemeren (1778-1820)
↓		↓
Willem Spronck (1812-1881)  trouwde in 1854 Johanna M. Vaessens (1831-1908)		Anna Spronck (1804-1878) trouwde in 1833 Joannes Geelen (1799-1856)
↓		↓
Nic. Wyn. Spronck (1864-1928) trouwde in 1885 Maria A.H. Brouwers (1856-1895)		Helena Geelen (1844-1922) trouwde in 1869 Joh. Math. Brouwers (1830-1921)
↓		↓
Petrus Joh. Spronck (1888-1965)	trouwde met	Anna M. Brouwers (1884-1978)

 

II	Petrus Brouwers (1732-1795)  trouwde in 1754  Catharina v. Proemeren (1731-1809)
Jan Brouwers (1777-1850) trouwde in 1813 Judith Geelen (1773-1857)		Helena Brouwers (1763-1855)  trouwde in 1796 Willem Geelen (1772-1840)
Joh. Petrus Brouwers (1814-1879)  trouwde in 1841 An. Cath. H. Houbiers (1814-1886)		Joannes Geelen (1799-1856) trouwde in 1833 Anna Spronck (1804-1878)
Maria A.H. Brouwers (1856-1895) trouwde in 1885 Nic. Wyn. Spronck (1864-1928)		Helena Geelen (1844-1922) trouwde in1869 Joh. Math. Brouwers (1830-1921)
Petrus Joh. Spronck (1888-1965)	trouwde met	Anna M. Brouwers (1884-1978)

 

III	Gilis Geelen (1744-1831) trouwde in 1771 Catharina van de Linden (1741-1822)
↓		↓
Judith Geelen (1773-1857) trouwde in 1813 Jan Brouwers (1777-1850)		Willem Geelen (1772-1840) trouwde in 1796 Helena Brouwers (1763-1855)
↓		↓
Joh. Petrus Brouwers (1814-1879) trouwde in 1841 An. Cath. H. Houbiers (1814-1886)		Joannes Geelen (1799-1856) trouwde in 1833 Anna Spronck (1804-1878)
↓		↓
Maria A.H. Brouwers (1856-1895) trouwde in 1885 Nic. Wyn. Spronck (1864-1928)		Helena Geelen (1844-1922) trouwde in 1869 Joh. Math. Brouwers (1830-1921)
↓		↓
Petrus Joh. Spronck (1888-1965)	trouwde met	Anna M. Brouwers (1884-1978)

 

IV	Guillaume van Proemeren (1734-1787) trouwde in 1769 Catharina Geelen (1748-1814)  ↓ Maria v. Proemeren (1778-1820) trouwd e in1803 met Egidius Spronck (1777-1850)
↓		↓
Willem Spronck (1812-1881)  trouwde in 1854 Johanna M. Vaessens (1831-1908)		Anna Spronck (1804-1878)  trouwde in 1833  Joannes Geelen (1799-1856)
↓		↓
Nic. Wyn. Spronck (1864-1928)  trouwde in 1885 Maria A.H. Brouwers (1856-1895)		Helena Geelen (1844-1922)   trouwde in 1869 Joh. Math. Brouwers (1830-1921)
↓		↓
Petrus Joh. Spronck (1888-1965)		Anna M. Brouwers (1884-1978)

Eerste H. Mis Frans Spronck (klooster Aalbeek-Hulsberg 1947)

Zittend van links naar rechts: Petrus Joharmes Spronck, pater Frans Spronck, mgr. Paulissen,
Maria Spronck-Brouwers en Nico Spronck
Eerste rij staand: pater Jacobs, Hubertina Spronck, Maria Spronck, N.N., Trinette Spronck, N.N., Jo Spronck, 
Tonnie Spronck-Ubachs en Sjiel Spronck.
Achterste rij: Joep Spronck, Lies Spronck-Lemmens, Bemardine Schevers en Lies Heuts-Schevers.