Historie

Geen algemene verkiezingen voor de eerste gemeenteraad na de oorlog
De gemeenteraad 70 jaar geleden
door Jo Purnot

De gemeenteraad tijdens de Tweede Wereldoorlog
Medio 1941 voert de Duitse bezetter het leidersbeginsel in. Dat betekende dat de gemeenteraad werd opgeheven en de wethouders - met behoud van hun titel - werden gedegradeerd tot medewerkers van de burgemeester.
Op 4 juli 1941 vindt in onze gemeente de laatste gemeenteraadsvergadering plaats. De NSB-er Andriën Thomassen is op dat moment hier burgemeester en alleenheerser. De wethouders zijn P.H. Spronck en P.H. Mingels.


Burgemeester Andriën Thomassen

Korte tijd later maakt Thomassen promotie naar Kerkrade. Zijn opvolger, de NSB-er J. Rösener Manz, blijkt het in de ogen van de bezetter ook zo goed te doen, dat hij een klein jaar later het burgemeesterschap van Weert krijgt aangeboden. Wethouder Pie Spronck moet dan korte tijd de honneurs waarnemen. In september 1942 wordt de in Margraten woonachtige NSB-er Jaak Lardinois tot burgemeester benoemd.

Na de bevrijding
Op 13 september 1944 wordt Cadier en Keer door de Amerikanen bevrijd. Burgemeester Lardinois wacht de komst van de Amerikanen niet af en vlucht naar België. Een week na de bevrijding wordt burgemeester Ronckers van Margraten hier als waarnemer aangesteld. Ook de wethouders Spronck en Mingels blijven in functie.

Begin 1945 komt de dertigjarige Emile Duijsens als burgemeester naar hier. Duijsens was geboortig van Mesch en Cadier en Keer was zijn eerste burgemeesterspost. In 1947 solliciteert hij naar de gemeente Eijsden. Daar zal hij tot zijn pensioen burgemeester blijven.

Tijdelijke gemeenteraad
Na de officiële bevrijding van ons land (8 mei 1945) laat de toenmalige gouverneur, Van Sonsbeeck, onze burgemeester Duijsens weten dat er vóór 12 juli 1945 een tijdelijke gemeenteraad van zeven personen moet worden gekozen. De verkiezing dient te gebeuren door een kiescollege dat hij (de gouverneur) benoemt. Vóór 11 juni verwacht hij van de burgemeester een lijst van aanbeveling met minstens 21 personen (3 keer het aantal raadsleden).

De burgemeester stelt in eerste instantie een conceptlijst op (zie  verderop). Hij laat zich hierbij voorlichten door een commissie van drie vertrouwensmannen die hij zelf aangezocht heeft. Duijsens is immers pas kort in de gemeente en kent de inwoners nauwelijks. Wie die vertrouwenspersonen zijn, vermeldt hij niet. Op de lijst staan in eerste instantie 28 mannen, van wie er naderhand vijf doorgehaald zijn.

 

De burgemeester stuurt de lijst met de overgebleven 23 namen naar de gouverneur. De opdracht was 21 namen, daarom schrapt de gouverneur de laatste twee (P.H. Pirnaij en J.W. Spronck).

 

Niet iedereen kon zich in de samenstelling van de lijst vinden. Zo protesteerde voormalig raadslid H.J. Schoenmakers bij de burgemeester omdat hij gepasseerd was. Hij vraagt in een brief: "mij te willen mededeelen of mijne uitsluiting in werkelijkheid plaats vond op grond van onvaderlandsche gedragingen. Ik geef u de verzekering dat ik mij in dat geval van alle blaam zal weten te zuiveren."

De burgemeester antwoordt: "dat uitsluiting als lid van het kiescollege in geen geval plaats vond op grond van eventueel vermeende onvaderlandsche gedragingen (het tegendeel werd zelfs ter tafel gebracht), doch naar aanleiding van het advies door de vertrouwenscommissie uitgebracht". Ook voor andere afgewezenen geldt dat hun afwijzing niets te maken kan hebben met hun opstelling tegenover de bezetter. Wel stonden sommigen bekend als personen die flink voor hun eigen mening durfden uit te komen.

Verkiezing van de tijdelijke gemeenteraad en de wethouders
Op 2 augustus 1945 laat de burgemeester de gouverneur weten dat besloten is in de tijdelijke gemeenteraad toe te laten:
L. Boumans – J.P. Claassens – J.H. Daemen – J.H.J. Lemmerling – J.H. Mourmans – M.J.H. Paulussen – M.W.H. Vliegen.

    

Jeu Paulussen		Leo Boumans
Sjeng Claassens	Jenneske Daemen	Jean Lemmerling
Sjeng Mourmans		Chiem Vliegen

De eerste vergadering van de tijdelijke gemeenteraad had toen al plaatsgevonden, namelijk op 19 juli 1945.

De verwachting was dat de wethoudersverkiezing snel gebeurd zou zijn, maar men had blijkbaar niet gerekend op de rol die J.H. Daemen hierbij zou spelen. In de eerste ronde kreeg Paulussen 3, Boumans 2 en Daemen 2 stemmen. Dus niemand kreeg de benodigde meerderheid. De volgende stemming leverde hetzelfde resultaat op. Eerst in de derde stemming kreeg Paulussen de vereiste 4 stemmen om tot eerste wethouder en loco-burgemeester te worden gekozen. Daemen kreeg in deze ronde twee stemmen en Boumans een stem. Voor de verkiezing van de tweede wethouder was een vierde stemming nodig. Daarin moest Daemen het onderspit delven; hij kreeg 3 stemmen en Boumans 4, waardoor Boumans als tweede wethouder was gekozen.

De eerst gekozen gemeenteraad na WO II
De tijdelijke gemeenteraad ging aan het werk en al gauw werden plannen gemaakt om echte gemeenteraadsverkiezingen te houden. Dat zou gebeuren op 26 juli 1946, een jaar na de installatie van de tijdelijke gemeenteraad.
Voor die verkiezingen waren er twee plaatselijke lijsten: lijst Claassens en lijst Ackermans. Landelijk politieke partijen kregen in die tijd in de dorpen geen voet aan de grond.

Lijst 1 bestaande uit de gehele bezetting van de tijdelijke raad (tussen haakjes het aantal behaalde stemmen): J.P. Claassens (76) - M.J.H. Paulussen (40) – J.H. Mourmans (34), J.H. Daemen (91) - L. Boumans (59) - M.W.H. Vliegen (19) - J.H.J. Lemmerling (7) - D. Bröcheler (6) - M. Heusschen (1). Totaal: 333 stemmen. De cursieve namen zijn gekozen, dus vier leden

Lijst 2 onder aanvoering van molenaar J. H. Ackermans (123) - P.H. Spronck (53) – H.M. Heuts (16) – J.J.H. Spronck (24). Totaal: 216 stemmen. De cursief aangegeven namen zijn gekozen, dus drie leden
 

Bèr Ackermans	Pie Spronck (va Trees)	Math Heuts

                

Op 21 augustus 1946 kwam de nieuwe raad voor het eerst bij elkaar. Het belangrijkste agendapunt was de wethoudersverkiezingen. En dat gaf gelijk bonje. In de eerste stemming krijgt Ackermans 4 stemmen en Paulussen 3. Ackermans wordt eerste wethouder. Iemand van lijst 1 moest dus in de eerste ronde op Ackermans gestemd hebben, waardoor deze aan een meerderheid werd geholpen.
In de tweede stemming krijgt J.H. Daemen 4 stemmen, L. Boumans 2 stemmen en Paulussen 1 stem. J.H. Daemen wordt de tweede wethouder. Het lukte Daemen wat hem het jaar ervoor niet gelukt was. Blijkbaar stemden, nadat Ackermans gekozen was, de mensen van lijst 2 op J.H. Daemen. Deze laatste had het dus slim gespeeld. Na afloop van de wethoudersverkiezing verwoordde Boumans de verbolgenheid van de mensen van lijst 1. Ook in de volgende vergadering kwam hij daar nog op terug en kregen beide nieuwe wethouders ervan langs. Maar deze lieten zich daar weinig aan gelegen liggen.

Ten slotte
In 1947 wordt burgemeester Emile Duijsens benoemd in de gemeente Eijsden. Hij wordt in onze gemeente opgevolgd door de 34-jarige L.H.H. (Leonardus) Huyben.