Oorlogssprokkelingen(2)

Und die Frau geht mit
Duitse overvalwagen in Cadier en Keer
Door Jo Purnot

Kort voor de bevrijding is ons dorp toch nog even in rep en roer, omdat de Duitsers onverwachts de boerderij van Victor Jansen binnenvallen. De boerderij staat in de Kerkstraat, tegenover het huidige Raadhuisplein, ongeveer waar nu de jeu-de-boulesbaan is. De Pruusje (Duitsers) zijn op zoek naar politieagent Jan de Waal die bij het gezin Jansen-Jansen in de kost is. En zoals dat gaat in een dorp: nieuws verspreidt zich als een lopend vuurtje van deur tot deur.

De inval
Het is een heldere dag, maar plotseling wordt het een stuk donkerder in de woonkamer van boerderij Jansen. Een grote Duitse overvalwagen stopt voor de woning. Een twintigtal Duitse soldaten springen uit de auto en bonken op de deur. Madam Jansen (1903-1978), zoals de echtgenote van Victor Jansen (1906-1985) door de Keerdenaren genoemd wordt, doet verschrikt open. Een Duister vraagt schreeuwend of de inwonende politieagent, Jan de Waal, in huis is.
De verbijsterde Madam Jansen antwoordt ontkennend. Of ze dan niet weet waar hij uithangt. De vrouw weet van niets en probeert de Pruusje (Duitsers) dat in een mengelmoes van Dialect en Duits aan hun verstand te brengen. Maar die denken dat ze niet de waarheid vertelt. Nogmaals zegt ze van niet te weten waar de Waal zich ophoudt.

De Duitsers nemen geen genoegen met haar antwoord. Ze duwen haar ruw aan de kant en dringen de woning binnen. Ze hebben haast en zijn niet van plan zich te laten afschepen. In de gang aan de kapstok hangt de lange zwarte jas van Jan de Waal. Die wordt vluchtig afgetast. Niets. Ze vragen naar zijn kamer en vliegen de trap op naar boven. Daar richten ze een enorme ravage aan. Alles halen ze overhoop. Tevergeefs. Razend van frustratie vernielen ze wat te vernielen valt. Eindelijk hoort Madam Jansen waar het om gaat: de Duisters zoeken een revolver die de politieagent een NSB’er in Heugem heeft afgenomen.

De boerderij Jansen-Jansen in de Kerkstraat, locatie tegenover het Raadhuisplein en op de plaats van de huidige jeu-de- boulesbaan. In 1975 is de boerderij afgebroken.

De onthutste vrouw antwoordt nu dat ze geen idee heeft waar ze het over hebben. De leider van de groep schreeuwt dat hij alle mannen uit de straat zal meenemen als ze niet meewerkt. Ondertussen staat het halve dorp nieuwsgierig rond de overvalwagen. Een van de omstanders hoort de bedreiging. Daarop maken de mannen zich snel uit de voeten, op zoek naar een veilige schuilplaats. De Duister dreigt de boerderij in brand te steken “und die Frau geht mit”. “Als ik mee moet, neem ik wel mijn kind mee”, antwoordt Madam Jansen. Haar zes jaar oude dochtertje, Maria, zit echter bij de buren aan de overkant. Vanachter het raam ziet ze de Duitsers in en uit het huis lopen. Maria merkt dat er iets niet pluis is en dat haar moeder, die in de deuropening staat, van haar stuk is. Ze heeft geen notie waar het om gaat. De situatie staat nu zeventig jaar later nog in haar geheugen gegrift.

Trouwfoto van het echtpaar Jansen-Jansen (1936).

Dan springt een man in NSB-uniform uit de cabine van de wagen, een man die Madam Jansen vaker een lift gaf naar de stad als ze met haar melkwagen in Maastricht ging venten. Hij herkent Madam Jansen en praat even met de moffen. Dat is het einde van de actie. De mannen stappen even onverwachts als ze gekomen zijn in de overvalwagen en rijden weg, de straat uit richting Rijksweg.

Madam Jansen aan het melkventen. Zij woonde toen in Oost-Eijsden en ging elke dag via Heugem naar Maastricht.
Foto: jaren dertig.

Jan de Waal  in marechaussee-uniform. Jan was geboortig van Gelderland.

Als later politieagent Jan de Waal bij thuiskomst het verhaal hoort en de vernielingen in zijn kamer ziet, weet hij hoe laat het is. Hij moet maken dat hij weg komt. Als afscheid laat hij een foto achter “voor het geval ik niet meer terugkom”. Dan loopt hij naar de gang en haalt de revolver van de Heugemse NSB’er uit de lange jas die daar aan de kapstok hangt.

Hij vindt een veilige schuilplaats in het buitengebied van Keer. Daar bezorgt zijn collega Paul Kersjes hem tot op de dg van de bevrijding wat hij nodig heeft.