Keerder dialect
Het hierna volgend dialectartikel is van de hand van Mathieu Spronck. Onder zijn vroegere dorpsgenoten bekend als Mathieu va Sjiel va Nandsje.
Mathieu werd geboren in 1918 als zoon van de Keerdenaar Egidius Spronck (Sjiel va Nandsje) en de Riekeltse (Rijckholtse) Maria Barbara (Berb) van den Boorn. Zijn geboortehuis was het huidige café de Auwen Toëwn, tegenover de kerk. Vanaf 1910 hadden zijn ouders daar een café en fruitbedrijf. Na de lagere school ging Mathieu naar de HBS en maakte hij carrière als ambtenaar bij de Provinciale 'volkshuisvestiging'. Mathieu huwde in 1947 met de Keerse Mia Beijers. Samen kregen zij vijftien kinderen.
Mathieu Spronck
Mathieu SpronckMathieu heeft zijn hele leven een grote belangstelling gehad voor de geschiedenis van zijn dorp en zijn inwoners en verder voor het Keerder dialect en voor archeologie. Ondanks zijn drukke gezin vond hij de tijd om zich in de lokale geschiedenis te verdiepen en het dorpsleven te beschrijven. Hij was een verwoed verzamelaar en begenadigd tekenaar en schilder. Zijn speurwerk en de aantekeningen over wat hij waarnam in ons dorp hebben enkele tientallen ringbanden opgeleverd, die voor de historie en het dialect van Keer erg waardevol zijn. Tot kort voor zijn dood in 1997 ging hij nog bijna dagelijks op zoek naar archeologisch materiaal. Zijn zoon Huub is als amateur-archeoloog in de voetsporen van zijn vader getreden en heeft de verzameling stenen werktuigen verder uitgebreid. Een verzameling waar menige professionele archeoloog jaloers op is.
De klok va Gieleske Hens
door Mathieu Spronck (va Sjiel va Nandsje) †
Gieleske Hens (Egidius Henzen) waor e lievetig, bewaeglek menneke. Zo gaw zich mer effe de ekasje vuurdeeg, begaajde hier zich van de lach. Nou ja, lache waor 't eigelek neet wat hier deeg, 't waor zo e soert gegiegel of gekiechel. Sommige neumde häöm daodoer oûch waal de Kiechelaer. Oûch um raeje di-j vuur aandere neet zoe plezerig - meh zelfs get hatelek waore - koes er 't oetsjatere en kaom da benao neet mie tot bedare.
Gieleske Henzen (1867- 1927), met baard
Oetvinder waor hier zoe e bietsje. Hier haw d'n tied de vuur want 'r waor mer eléin. 't Waor zoe soert va dörrepkeunstenaer. Er deeg a houtsníjwêrrek, tummerde... ‘r koes zoeget van alles. Sjtóm waor ‘r neet, dat mòt gezag. ’t Sjoên vèldkruus in de Oondersjtraot op de hook van d’r Sjteinen Toeën waor beej exempel ’t wêrrek van zing keunstige han.
Oetvinder waor hier zoe e bietsje. Hier haw d'n tied de vuur want 'r waor mer eléin. 't Waor zoe soert va dörrepkeunstenaer. Er deeg a houtsníjwêrrek, tummerde... ‘r koes zoeget van alles. Sjtóm waor ‘r neet, dat mòt gezag. ’t Sjoên vèldkruus in de Oondersjtraot op de hook van d’r Sjteinen Toeën waor beej exempel ’t wêrrek van zing keunstige han.
Z’n groetste, meh oûch z’n litste oetvinding waor ’t sjlaagwêrrek in de kirrektoeën dat de vol ore zow aagieëve. Zoe ’n klok waor waal hêl nudig in ’t dörrep. Da koeste de luj op ’t vêld temìnste hure es ’t noon waor. En de luj hêim koeste dan af en tow de wikker ‘ns geliêk ziette.
Ós Gieleske haw maonde loupe prakezere wie ‘r dat inêin zow bòkse. En i ze kléin húiske aan de Echtersjtraot haw ‘r daonao daaglaank aan èi sjtök doer ziette prùtse mit raedsjes en dräödsjes. En op zieëkere’n daag sjprong hiere e look in de loch.
‘r Dach ’t voonde te hebbe. Jao, ’t zow ‘m lökke. Hier wies ’t en waor zieëker van z’n èige.
Same mit Sanderke van de Sjmieëd Húin (Sander Huijnen) bòwde hier mit taandraedsjes, vaere, ièzersjtrieppe en nog van alles, e vervierlek apperaat dat waal get eweg haw van ’t bunnewèrrek van ‘ne wikker, meh dan in ’t groèt. Dat mesjing woerd mit goodveende va de pesjtoèr aa de groetste klok vas gemak... en ’t waor da zoewièt!
’t “Groète Memènt” braok aan. Keer zow z’n èige klok hebbe dij gaans van elléin mit hel sjlèig de ore zow agieëve.
‘r Dach ’t voonde te hebbe. Jao, ’t zow ‘m lökke. Hier wies ’t en waor zieëker van z’n èige.
Same mit Sanderke van de Sjmieëd Húin (Sander Huijnen) bòwde hier mit taandraedsjes, vaere, ièzersjtrieppe en nog van alles, e vervierlek apperaat dat waal get eweg haw van ’t bunnewèrrek van ‘ne wikker, meh dan in ’t groèt. Dat mesjing woerd mit goodveende va de pesjtoèr aa de groetste klok vas gemak... en ’t waor da zoewièt!
’t “Groète Memènt” braok aan. Keer zow z’n èige klok hebbe dij gaans van elléin mit hel sjlèig de ore zow agieëve.
Dit wegkruis in de Dorpsstraat (bij restaurant De Pastory) is het werk van Gieleske HenzenZow ’t lökke? Mit ’t naoderbèi-j komme van twelf oor, ging de sjpanning umhoèg. Dierek da moes ’t gebäöre ....
En werempel. Op de sekonde aaf, sjuus op tièd, dao veel d’n iersjte sjlaag. Hèl en vas! ’t Volgde ‘ne twiede en dreide… De luj begoeste te moompele va goodkäöring.
Dat Gieleske toch. Dae haw ‘t ‘m toch mer gefliek. ’t Vèntsje gleunderde. M’r telde doer,... veer, víjf ..., nuëge, tieèn, ellef en tweelef. Zoeë, dat waor ’t dan, dachte ze en ze woolde Gieleske al fillesetere.
Meh ... o juzzus, dao kaom ‘nen daartiende slaag, ‘ne vièrtiende, ‘ne vièftiende en nog èine en nog inne. ’t Heel neet mie op.
En d’n iersjte dae in e versjriekkelek sjaterlache oetbiersjde waor óze keplaon, gevolg doer ’t harteloze brùlle van Sanderke en alle aandere.
Eléin pesjtoer Bosch trok z`ch besjei-je en belaef truuk op z’n pasteréi. Meh d’r keplaon sjeneerde z'ch nieks en kaom neet mie tot bedare mit lache.
Sjtel d’ch oùch ‘ns vuur, dao waore al uëver de hoonderd sjlaeg gevalle. Èrrem Gieleske! Liekblèik waor ‘r woerde en mit sjtomhèid gesjlage.
En inins, es doer de wiespe gesjtoeëke vloeg ‘r, d’r kèrrekhof op, d’n toeën in en mit eine roetsj brach hier ’t oondeer tot sjtelsjtaand, raosde dow weer de trappe-n-aaf, de kirrek oèt en rende wie-j ’nen haas, zoonder nog mer ins um te lore de Väörsjtraot op, aan de Grèèt d’n hook um, hèiversj. Dao blèif daag laank de duur gesjloeëte - Gieleske dorref ziech vuurleupig neet mie te vertúine. Dies kièr hawwe aandere ’t hels en ’t langs gelache.
Een deel van het huidige klokkenwerk in de oude kerktoren
Dat Gieleske toch. Dae haw ‘t ‘m toch mer gefliek. ’t Vèntsje gleunderde. M’r telde doer,... veer, víjf ..., nuëge, tieèn, ellef en tweelef. Zoeë, dat waor ’t dan, dachte ze en ze woolde Gieleske al fillesetere.
Meh ... o juzzus, dao kaom ‘nen daartiende slaag, ‘ne vièrtiende, ‘ne vièftiende en nog èine en nog inne. ’t Heel neet mie op.
En d’n iersjte dae in e versjriekkelek sjaterlache oetbiersjde waor óze keplaon, gevolg doer ’t harteloze brùlle van Sanderke en alle aandere.
Eléin pesjtoer Bosch trok z`ch besjei-je en belaef truuk op z’n pasteréi. Meh d’r keplaon sjeneerde z'ch nieks en kaom neet mie tot bedare mit lache.
Sjtel d’ch oùch ‘ns vuur, dao waore al uëver de hoonderd sjlaeg gevalle. Èrrem Gieleske! Liekblèik waor ‘r woerde en mit sjtomhèid gesjlage.
En inins, es doer de wiespe gesjtoeëke vloeg ‘r, d’r kèrrekhof op, d’n toeën in en mit eine roetsj brach hier ’t oondeer tot sjtelsjtaand, raosde dow weer de trappe-n-aaf, de kirrek oèt en rende wie-j ’nen haas, zoonder nog mer ins um te lore de Väörsjtraot op, aan de Grèèt d’n hook um, hèiversj. Dao blèif daag laank de duur gesjloeëte - Gieleske dorref ziech vuurleupig neet mie te vertúine. Dies kièr hawwe aandere ’t hels en ’t langs gelache.
Een deel van het huidige klokkenwerk in de oude kerktorenMit ’t oorwèrrek waor ’t vuur ièweg gedoeën. ’t Is altied sjtel blieve sjtoeën. En bíj de reperatie van d’n toeën in 1958 hebbe de werkluj ’t verrosde maaksel oet ’t galmloeëk op de kéi-je te barsjte gesjmieëte.
Ós Gieleske haet z'ch dow nog eine kièr gieftig umgedriejd in zie graaf.
Bron:
- Ringband 9B, Mathieu (va Sjiel va Nandsje) Spronck
- Ringband 9B, Mathieu (va Sjiel va Nandsje) Spronck
Met dank aan familie Spronck - Beijers