Keerder dialect

Weenterplezeer
door Bennie Essers (va Pietsje)

Weenter vuur väöl lúij ‘ne lestige tièd
De weenter 60 jaor geléi-je waor vuur de mièste lúij neet de fíjngste tièd. Dat waor oongemaak en extra wèrrek.
Alleng ’t water al: väöl lúij haúwe de kraan boète en deej moes ekere aovend vuur dat ‘t duuster woèrd, aafgesjloeëte wure en mèt sjtruu aafgedèk zièn. Oùch haolde miène pap, Kolla Essersj, dreij tobbe water nao bunne, zoedat mam, Maj Essers-Daemen, de volgende daag neet direk nao boète hoofde.
Vuur ós keender waor ’t aandersj, ’t waor ‘ne sjoene tièd um te sjpieële: koekversjtieëkerke op ‘t húij in de sjuure en in de krootemìjne, dat koes allemaol en beej ekerèin.
V’r wieste preséis op wat vuur daag beej wae de vèrrekeskieëtel gesjtoeëk woèrd. Dae kieëtel sjtóng miestaal in ‘t bakkes oe oùch ‘t broéd woèrd gebakke, dao waor ‘t lekker wèrrem, en es de iérpelkes gaar waore, dege v’r de sjul d’r-aaf en get zaat d’r-op, dat waor sjmulle. Dao zègke ze noow “Parijse aardappeltjes” tieënge. V’r waore dus èigelik oeze tièd vuuroèt.

Ièspiegele
In de hoèzer bron mer éin kachel, dus op de sjlaopkamersj waor ‘t verèkkes kaad, van isolasie haúw nog noets ginne méinsj gehuùrd. De kamer oe iech mèt m’ne broor Nico sjleep waor ouch neet geisoleerd, de koes van oonder de panne beej Äödem va Triène op de plèij lore. Es ‘t gevroere haúw waor ’t muëgelik dat-ste sjmöriges ‘ne ièspiegel aan d’n sjnoetsnaas haúws hange.
Nico moes altièd ‘n oor vuur miech nao boeëve en es ich dan de kamer opkeem laoch ‘r altièd wie ‘ne rolmops in bèd. En wie ’t dow weer ‘ns fleenk kaad waor, kreeg iech ’n ingieëving, want iech koes sjuus mèt ein haand oonder de panne doer aan ‘ne ièsjpiegel komme. Iech trok miech èine oonder de panne doèr de sjlaopkamer op en dúijde dae beej Nico achter tösje z’n batse in. Nico woèrd wakker en begoes zoe hèl te sjrièwe dat d’n hoond van Äödem neet mie sjtil te kriege waor mèt bletsje. Pap koes dat neet waardere en haet miech doow éinige sjlaeg um m’n oere verkoch, dat ze smörges noch gleujde.

Same in de kuuëke
Saoves waor ‘t in de kuuëke drìnge geblaoze, umdat dao de éinigste kachel sjtong wat bron wol dao ekerèin kort beej ziette en ’t waor toch al neet väöl plaatsj umdat v’r mèt zoeväöl keender waore en dat de hawf kuuëke oùch nog vòl hing mèt naate wesj.
Op de kachel sjtoonge altièd vièf sjtrièkièzersj um te sjtrièke of vuur in ‘t bèd aan de veuj te lègke um die te werme. Dao woèrte ouch briekke in de sjtaof gelag, es ze wèrrem waore, woèrte ze in ‘ne haanddook gedriejd en in ’t bèd gelag. ’n Raeje um get ieder nao boeëve te goeën.

‘t gezin va Kolla en Maj Essers-Daemen.
Vanaaf leenks: Kolla mèt Nico op sjoèt, Mariet, Maj mèt Fieneke op sjoèt, Bennie.
Sjtaond : Jès, Jeannie en Annie. Beej de Iersjte Kommunie va Mariet in 1954.

Zaand sjtrúi-je
Miène pap wèrrekde es kantonneer aan d’r Rièkswieëg. Es ‘t sjnachs sjnèijde, dan woèrte v’r dèk tieënge veer oor wakker gemak. Dan kaom Cries (va de Piet) Daome pap hoeële. Cries sjloog zoe hèl op de däör, dat v’r allemaol rechop in bèd zaote. Trouwens neet alleng vier, meh de gaanse Majjenhook. Daonao ging Cries nao Sérvaos Simons en nao Pierre va Dries. Same ginge ze dan nao ‘t lager aan de Sjtieëwieëg tieënge eùver Bèr van Kep (Conings). Dao moeste ze dan mèt hún veere de vrachooto mèt zaand en zaat oonderèin laaje. Dat gebäörde mèt de sjöp.
Es de vrachooto vòl waor, ginge ze mèt e paar maan achterop sjtoeën um vanaaf Guelepe totaan de Koepelkèrk in Mesjtreech mèt de sjöp zaand en zaat uëver de wieëg te goeje. Es pap dan oore later truuk kom, dan moes mam ‘m hèllepe um de bevroere, groete diekke jas oet te doen. Pap zaot dan twie oor beej de kachel um beej te komme en weer e bietsje meinsj te wùre.

In ‘t duerep ging Eunske (Pierre va Sjooke Lemmens) mèt ‘t pieërd vuur de sjleij, de sjnie van de sjtraote sjúive. Eunske sjtoong rech op de sjleij mèt de leejn in de han en éin krom piep in de moond. Gelökkig vuur häöm waore in dae tièd in Keer mer vièf sjtraote en hiél wienig ooto’s. Dus dat hoefde neet zoe vlot gedoeën te wùre.

Sjléije
De fíjngste tièd waor es v’r koeste sjléije. Oes sjléije waore van hoút, deej magkde de mièste lúi-j zellef of beej de tummerlúij Tuur (va Baaldsje) Schreurs, Pie (va Sjang va Kläöske) Bisscheroux of Sjeng va de Schilling. Daonao moeste mèt de sjléij nao de sjmieëd goeën”: nao d’r Miesjel van d’n Huusj of nao Sjeuf va Lemmerlingske um rooje d’r oonder te laote ziette. Um de rooje fleenk sjèrp te make, moes-ste ze ièrsj mèt ‘ne briek blaank sjoore.

Umdat in ‘t duerep neet zoe väöl mèt zaand en zaat gesjtrúid woeërd, koeste v’r sjléije oe v’r wìlde. Es ’t e bietsje glad waor dan goeide v’r oes beej Sérvaos in ‘t Sjtaegske op de sjléij, dan beej de Kessel um de boch, daonao nieëve Wöm van de Beijer de boch um de Keunesjtaeg en de De Hoof aaf tot oonder aan de Roezekojle langs de pöt.
Zoe woèrt van alles bedach, um ‘t mer sjpannender te make. Soms ginge v’r mèt aach sjléije aa-èin geboonde nao oonder. De joonges laagte ziech op hunne boèk op de sjleij, de maedjes ginge dan beej de joonges op de rök ziette en dan mèt ’n vaart nao oonder. Dat ging neet altièd good, vuural es de lètste sjléij begoes te sjlìngere, die sjloog dan van leenks nao rechs tieënge de graaf op. Dat waor dan sjrièwe en brölle tot alles op ‘ne haop laog. Soms haúw waal ‘ns ‘ne z’ne taand doèr ’n luup of ‘n bloodnaas. De dörfdes neet allèng nao oonder de Keunesjtraot aaf, want es deej van ‘t Roeëth sjuus van de Roezekojle aafkaome, dan moes te maake dat-ste weg kaoms, aandersj kreeg-ste ze gerieëte. V’r zièn oùch al in d’n duùster aafgegange; dae wat vuurop ging haúw dan ‘n knieplaamp in de haand. Dat magkde ’t extra sjpannend.

Op ’t Roeëth, begín jaore vieftig.
Wiel Nelissen en Agnes Schuffelers.

Sjléije op Hoèrebèrg
Oùch op Hoerebèrg woèrd gesjléijd, ’t waor dao altièd drök, umdat deej van ‘t Vaticaan en deej van de Oondersjtraot dan oùch van de partíj waore. De Hoerebèrg aafgoeën dúrfde neet ekerèin. Dat ging hièl hèl en dan die bochte. De ierste twie dat ging waal, meh d’n derde boch haolde d’r väöl neet. Sommige jonge haúwe e sjtuur-sjléijke aan de groète sjléij gemak en deej keme neet altièd good oonder. Zoe-oùch deej van Tillie, dat gezín waore nog neet zoelang van oet Caberg nao Keer geimmegreerd. Zeëj haúwe ’n femilie-sjléij, dao koeste mèt vièf of zès maan opziette, ze haúw e sjtuur wie ‘ne ooto. ’t Probleem waor deej haúwe neet mie bèrreg gezièn es de Sintervaosbrök. Iech zeen ‘t noow nog gebäöre. Jo van de Wiette va Gelaen ging sjtuure; veer maan aterop. De ierste boch ging good, de de twiedde boch ging mer sjuus good, meh d’n derde boch ging ‘t hielemaol neet good; rechdoèr ‘t bösjke in. ‘ne Hoùp gekraak, brölle en jènke, aandersj hoerstje nieks. Versjìllende kneeje en erm kapot en dat bösjke höbbe ze tien jaor laank neet mie hoeve te sjnoeje. De familie-sjléij van Bèr en Nico höb iech nog èine kièr gezieë, dat waor de Hoof aaf, haúwverwieëgs, beej de Zjwartewieëg, vloge ze tieënge de graaf op. Dat waor d’r letste kièr.

Sjniemaan make.
Keender oèt ‘t gezìn Mathieu en Mia Spronck-Beijers:
Leenks Bep, Jean en Ed.
Rèchs vuuraan: Marie-José en Pierre.
Achteraan: Tim en Jeannie.
Lètste jaore vieftig.

Kéi-je
En dan kéi-je op de sjtraot, soms waore v’r waal mèt twìntig keender en es ‘t duuster waor dan kaome de aùwer joonges en maedsjes oùch mèt doeë. Kéi-je ging ’t beste op de kloompe , die haúwwe de mieste keender waal. ’t Enigste naodeil van de kloompe waor dat de sjnié d’raan bleef plakke es-te te hèl wòls renne. V’r kéi-jde vanoet ’t sjtaegske beej Maj van de Graet, de sjtraot uëver beej de Köster de Haesestaeg in, allemaol aterèin en es ‘ne reep ‘huukske” dan ging ekerèin op de huuke. Dat ging dan zoelang tot alles op ‘ne hoùp laog. Dat waor sjuus wat de groète joonges moeste höbbe. Es-ste dan later nao búnne gings, haaf bevroeëre, sjtong miestaal ‘ne kieëtel chocomel of rièstepap op de kachel. ’n Naodéil waor es-ste dan wèrrem kreegs, begoeste d’n vingers te zúngele.

Sjnieballe goeje
Va sjnieballe goeje kaom miestal trammelaant. Es v’r nao sjoèl ginge goejde v’r in eker veenster deej boeëve oeëpe sjtong sjniebel nao búnne. Of wae ‘t hoogsjte op de raand van de sjoúw op ’t daak koes goeje.

Oùch  volwassene magkde waal ‘ns ‘ne sjniebaal:
Nèt Weerts-Claessens (1922-1920) mèt dochter José.

Zoe haúwe v’r mèt vijf of zès jonges saoterdes sjmiedes beej Sjiel va Nandsje (Sjpronck) sjniebel de kaffee ingegoejd. Wie v’r sjmaondes nao sjoel ginge, moeste v’r allemaol beej d’r Sjneijnder (mèister Bessems, waor ‘ne sjoenzoeën va Nandsje) komme vertìlle of v’r sjniebel in de kaffee haúwe gegoejd. Oontkènne haúw g’ne zeen. De Sjneijder haet òs doow zoe väöl sjtraof laote sjriève dat v’r de gaanse weenter gèine tièd mie haúwe um sjniebel te drièje.

Keerder jongemanslúi-j waore ‘t sjléi-je en kéi-je ontgreujd, meh koeste ’t sjnielaandsjap waal waardere:
Vanaaf leenks: Jef Vaessen, Hub Souren, Jeu Heusschen (va de Köster) en André Beijers.
Foto: jaore zestig.

Tot sjlot
Vuur òs generatie waor de weenter ‘ne sjoène tièd. Vuur de keender deej nao òs kaome waor ‘t sjnel gedoeë, doow kaome de sjtrúi-jersj. Neurges noch sjnie. In de Hoèrebèrg neet mie, in de Hoof en de Roezekojle neet mie. Op tièd va e paar jaor waor ‘t aafgelaùpe mèt de weentersjpas.
Noow sjtruie ze al zaat,vuur dat sjnie keump. Es de keender noow nog wille sjléije of kéi-je, dan motte ze mèt pap en mam mèt de carnaval op weentersjport goeë.