door Jo Purnot, Ronald George en Jean Bessems

In het vorig kadasterartikel hebben wij uitgebreid stilgestaan bij het belang van veldnamen. Tijdens onze onderzoeken zijn wij ook namen tegengekomen waarvan wij de ligging niet precies weten: Bulleshoeëf – Nuëtebösjke – Belkeskaâmp – achter Piese moostem – op ’t Kirktùinsje – Beeldjessjtroêk. Er zijn vast nog Keerdenaren die weten waar wij die moeten situeren. Wij verzoeken hen ons hierover te informeren. Ook op onderstaand kaartfragment

  komen wij weer een aantal veldnamen tegen. Wij bevinden ons met dit kaartfragment ten zuiden van de Dorpsstraat.

Kremers Winkel (Kriêmersjweenkel)
Kremers kan de naam zijn van de oorspronkelijke eigenaar, maar ook duiden op zijn beroep: kriêmer, een rondreizend koopman of marskramer. Winkel is een benaming die vaker aan een stuk land wordt gegeven. Het kan iets zeggen over de vorm (hoek) of over de plek waar het land ligt (afgelegen stuk land). In 1732 was de grond in het bezit van Gerardus Meussen (eigenaar van de Meussenhof) “een stuck ackerlants genoemt den Cremerswinckel”, groot 1 bunder en 13 grote roeden. Bij de opmetingen in 1776 hadden de erfgenamen van Meussen 1 bunder en 11 grote roeden en 16 ½ kleine roeden. Verder stond vermeld dat ook Gerard Bessems 5 ½ grote roeden land en Maria Spronck, weduwe van Pieter Bessems, 4 ½ grote roeden bos in Creemers Winkel hadden liggen. We hebben de kerkregisters nog eens nagekeken, maar we komen in 1600 en 1700 niemand met de naam Kremers of Kriemersj tegen. De benaming is dus waarschijnlijk meer dan vierhonderd jaar oud.

Thomaskemke
Ook deze benaming komen wij tegen vóór 1732. Waarschijnlijk ging het hier oorspronkelijk om een afgesloten of omheind stuk land, eigendom van iemand die Thomas(se) heette. Kâmp (Kemke)was de naam van een stuk grond dat omheind was. Vroeger omheinde men veel minder dan tegenwoordig. In ons dorp komen wij in de achttiende eeuw verschillende kampen tegen. Buiten het hier bedoelde Thomaskemkenog In de Kemp, de Grote Kamp(ten westen van de Pastoor Kikkenweg), Kalfskemke(in de buurt van Blankenberg), Belkeskaâmpen nog enkele andere.

Grens met Gronsveld
Het Keere Bosch vormde de grens met de gemeente Gronsveld, beginnende vanaf perceel 314. Als u de Eckelraderweg afloopt, komt u onderaan de Oreberg bij een kruispunt. De weg links leidt via de Grùb naar Wojskop (Wolfskop) en rechtsaf door de Daor (Dort) naar Gronsveld. Deze laatste weg heet daarom Daorwiëeg. Het eerste stuk vanaf het kruispunt vormde door de eeuwen heen de grens tussen Gronsveld en Cadier. Volgens Caumartin, een landschapsbeschrijver in de negentiende eeuw, werden hier bij het uitgraven van fundamenten van een oude schuur een urn gevuld met assen en verbrande beenderen gevonden. Is het toevallig dat op dit kruispunt menselijke resten werden ontdekt? Hebben wij hier te maken met een oud gebruik van onze voorouders? Zij begroeven immers, evenals de Romeinen, hun doden vaak langs belangrijke wegen en vooral kruispunten. Vragen waarop we nu moeilijk nog een antwoord kunnen geven, vooral ook omdat Caumartin tegenwoordig niet als een erg serieuze geschiedschrijver wordt gezien.

Percelen
Op het overzichtskaartje staat een aantal huizen/boerderijen. Wij behandelen deze percelen maar globaal, omdat die in een andere reeks artikelen uitgebreid aan de orde komen. Hiervoor is nog enig onderzoek vereist.

1. Perceel 484 en perceel 475
De boerderij perceel 484 behoorde toe aan de familie Van Proemeren, die in de achttiende eeuw een vooraanstaande plaats in ons dorp innam. In het midden van de negentiende eeuw waren de boerderijen (perceel 484 en 475) eigendom van Jan Brouwers († 1850), gehuwd met Judith Geelen (†1857). Na hun overlijden kwam de boedel in handen van hun zoon Joannes Pieter Brouwers (†1879), gehuwd met Anna Catharina Houbiers (†1886). Inmiddels was perceel 484 onbewoonbaar verklaard. Waarschijnlijk kalefaterde Brouwers jr. de boel weer op, want hij voegde beide percelen samen tot één boerderij en ging er met zijn gezin wonen. Na het overlijden van Catharina Houbiers woonden er achtereenvolgens de gezinnen van Mathias Spronck-Huls, Johannes Mathias Bastin-Willems en Jaques Antoine Janssen-Janssen. Volgens onze gegevens brandde omstreeks 1922 de boerderij af, waarna de toenmalige eigenaresse Lucie Brouwers de ruïne in 1925 verkocht. Opnieuw werd er een boerderij met een schuur gebouwd, de huidige woning Dorpsstraat 25 (nu bewoond door familie Pustjens). Vanaf die tijd gingen Sjirra Schijns en zijn vrouw Maria Helena Brouwers er wonen. Toen in de jaren vijftig Sjirra (Schijns) de schuur eens als slaapplaats uitkoos, vergat hij voor het slapen gaan zijn sigaar te doven. De schuur raakte in brand en Sjirra kon niet meer gered worden. De restanten van de schuur werden afgebroken en op die plaats werd een woning gebouwd, nu Dorpsstraat 23. De eerste bewoner was het gezin Tillie-Nicolaes. Tegenwoordig woont er de familie Damsma.

Dorpsstraat 23 (familie Damsma) en 25 (familie Pustjens)

2. Perceel 812 en 813
De boerderij op perceel nr. 812 staat er tegenwoordig nog (Dorpsstraat 15) en is bewoond door de familie Bert (†) en Elly Vliegen-Lemmens. De geschiedenis van dit “Haksteinhuis” komt in een ander artikel uitgebreid aan de orde.

Het Haksteinhuis

3. Perceelnummer 491
Toen men in 1825 de Steenweg (Sjtieëwieëg), tegenwoordig Rijksweg, ging aanleggen, lagen op de plek waar nu de Rijksweg de Dorpsstraat en Kerkstraat scheidt twee huizen. Eén huis (81 vierkante meter) was van de ongehuwde Helena Wijsen, het andere (41 vierkante meter) van de weduwe Mathijs Wijsen. Nadat de huizen moesten wijken voor de wegaanleg, werden aan beide zijden van de Rijksweg twee nieuwe huizen gebouwd. Het huis aan de kant van de Dorpsstraat (perceel 491) staat er nog (Rijksweg 46, familie Beckers). In de gevel, boven de voordeur, staat de tekst HW 1825, wat er op duidt dat Helena Wijsen dit huis heeft laten bouwen. Dat wordt bevestigd door een schrijven van de Provincie, gedateerd 19 april 1825. Hierin krijgt Helana Wijsen toestemming “een huis te bouwen langs den weg 1e kl. no. 2 van Maastricht naar Aken op voorwaarden dat het huis op eenen afstand van10,50 ellen van en evenwijdig aan den as des wegs worde gebouwd, dat de bovenkant der dorpel waterpas met gezegden as worde gelegd en verder niets worde gemaakt het geen het aanzien des wegs zoude kunnen ontsieren”. In 1837 verkoopt Helena het pand aan haar zuster, Maria Anna Wijsen (†1852), weduwe van de dagloner Hubert Dupuits (†1833). Maria Anna was landbouwster en herbergierster. Dat had haar geen windeieren gelegd, want bij haar overlijden bezat ze buiten perceel 491 nog twee huizen. Oudere Keerdenaren weten zich te herinneren dat de kantonnier Joannes Hubert Daemen (†1924) en zijn echtgenote Maria Eva van den Bosch (†1962) daar woonden. Het gezin va Pietsje telde dertien kinderen.

Rijksweg 46      

Voor een uitleg over de landmaten klik hier

Afkortingen

Bronnen:
Rijksarchief Maastricht: LvO nrs. 9792 en 9793 en Prov. Archief nrs. 3472 en 3475.
Gemeente archief Margraten: Bevolkingsregisters Cadier en Keer en Kadasterkaart met Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels.
Informatie: Leike Schreurs (Margraten); Lei Haesen en Pierre Roebroeks (Cadier en Keer).