Het kadaster 6

Van Oorenberg tot Hasenberg
door Jo Purnot

Kadasterkaartje

jrg3blz89

 (tekening: Jean Bessems)

Met het  hier afgedrukte kaartfragment van de eerste kadasterkaart die dateert uit 1841 schuiven we steeds verder op naar het zuidoosten van Cadier en Keer. Eigenlijk moeten we over Cadier praten, want de Dorpsstraat en de Kerkstraat vormden de grens tussen Cadier en Keer. De zijde van Blankenberg was Cadier, aan de andere zijde Keer.
Tegenwoordig komen we in het zuidoosten, van ons dorp landbouwgronden, weilanden en smalle stroken hellingbos tegen. Op de steilste hellingen, waar de vuursteen bijna aan de oppervlakte komt, heeft zich bos kunnen ontwikkelen. Het had weinig zin die percelen te ontginnen: de ploeg kwam daar de grond niet in. Ten tijde van de eerste kadastermetingen was, met uitzondering van enkele percelen hakhout, op de hellingen nauwelijks bos. De plateauranden bestonden voor een gedeelte uit schraallanden, in oude archiefstukken aangeduid als dries of drees. Deze werden gebruikt als schapenweiden. De schapenfokkerij was belangrijk, de beesten bezorgden de landbouw de noodzakelijke mest. In 1852 telde de gemeente Cadier en Keer vijftien eigenaren van een kudde, in totaal waren er 758 schapen. Een schaap was toen f 12,50 waard. Ter vergelijking: er waren slechts 60 koeien en kalveren in de hele gemeente. De komst van de kunstmest betekende het einde van de schapencultuur.

 

Wegen en paden
Het oorspronkelijke doel van het kadaster was betrouwbare gegevens te hebben voor een uniforme heffing van grondbelasting. Daarnaast gebruikte men het kadaster ook om de eigendomsgrenzen aan te geven. Veldwegen en vooral voetpaden waren voor de grondbelasting niet interessant. Ze staan daarom niet allemaal op de kadasterkaart vermeld. In dit artikel zullen we ook deze paden toelichten. Hetzelfde geldt voor plaatselijke benamingen.

De Gröbwieëg (Grubweg) ligt in het verlengde van de Daorwieëg en begint ten zuiden van perceel 314. De grens met Gronsveld liep hier nog een eindje door. De dialectbenaming gröb duidt op een weg die ontstaan is door water dat vanaf de hellingen zich een route naar beneden zocht. Nu nog is na een fikse regenbui een gedeelte van de weg moeilijk begaanbaar. In archiefstukken wordt de Grubweg de watergreb genoemd.

 jrg3blz90 

De Gröbswieëg (Grubweg)
(foto: S. Felder)

Het Lemmensvoetpad begint aan de Eckelraderweg even voorbij het gasstation, snijdt de Keerderboschweg en loopt via Thomas Kempke naar de Rijksweg. Dit pad is alleen bekend bij de echte wandelaars. Vooral het laatste stuk is erg smal en vaak dichtgegroeid met briême (doornige twijgen van braamstruik) en niêtele (brandnetels). In ons dorp was het de gewoonte de naam van een weg te noemen naar de eigenaar van een perceel dat aan die weg lag, in dit geval Lemmens.

Ickelderwieëg (Eckelraderweg). De weg die naar Eckelrade leidt. De aansluiting met de Rijksweg lag vroeger 130 passen naar het oosten, bij het huidige busstation. Het oude stukje weg ligt er nog. Daar begon ook de ellende, het ging er fors naar beneden. Men noemde die plaats de raâmp (ramp). Was dat omdat het een ramp was om daar naar boven of beneden te moeten of was in de buurt ooit een ongeluk gebeurd (klik hier voor het artikel uit jaargang 1, nummer 4)? Wie het weet mag het zeggen! Bij de Oorenberg heeft de helling van de Eckelraderweg een stijgingspercentage van 15 %. Deze helling was met één paard nauwelijks te overbruggen. De boeren die in het dal land hadden, moesten daar rekening mee houden. Ze spanden beneden extra trekkracht in om de kar boven te krijgen.

Het Oorenbergvoetpad, een bospad, loopt van Oorenberg, via een trappenpad, onderlangs Juttenbösjke en Hasenberg, naar ’t Wiet Klieëf. Aan dit voetpad ligt een mergelgroeve. De groeve is 10 meter breed en 5 meter diep, en heeft twee ingangen. Wellicht is deze groeve door boeren gebruikt om hun grond te “mergelen”. Vlak bij de groeve ligt Nuëtebösjke (Notenbos). Die naam is niet zo verwonderlijk, want er staan nogal wat hazelnotenbomen. Vooral bij Oorenberg maar ook langs het gehele pad staat veel daslook. De plant, bekend om zijn sterke uiengeur, houdt van voedselrijke kalkgrond. Zijn witte bloemetjes bloeien in mei en juni. Op het eind van het pad bij ’t Wiet Klieëf staat een prachtige beuk en een bank met uitzicht op een dassenburcht..

Het Vendelsvoetpad is een smal pad. Vroeger liep het van de Kerkstraat naar de Rijksweg ( ’t Waegske), stak de Rijksweg over naar de (oude) Eckelraderweg en liep vandaar naar de Helvendel waar het pad aansloot op de Vendelweg. Het Waegske is nu verbreed en heet Vendelstraat. Het voetpad van de (oude) Eckelraderweg naar de Helvendel bestaat nog steeds en loopt voor een deel door de weilanden.

Plaatselijke benamingen

1.  Oorenberg
Volgens dorpsgenoot Sjeuf Felder (geoloog) is de betekenis van de naam Oorenberg ontleend aan de geel- of goudkleurige mergel die daar in de grond zit. In het Frans betekent “or”, immers goud. Dit in tegenstelling tot witte mergel van Blankenberg (Witteberg) en ’t Wiet Klieëf (Witte Klif). Dus Oorenberg zou Goudberg kunnen zijn, een naam die ook in andere plaatsen voorkomt, bijvoorbeeld in Valkenburg. Die goudkleur is te danken aan het ijzergehalte in de mergel. De naam Oorenberg komen we al in de zeventiende eeuw tegen. Een andere verklaring zou kunnen zijn hoornberg, berg waar het hoornvee weidde.
In het midden van de twintigste eeuw was boven de Oorenberg één van de gemeentelijke grindgroeven. Hier werd een ongeveer acht meter diepe kiezellaag weggehaald  voor  het verharden van de gemeentewegen. Na de komst van asfalt en andere grindwinning waren de grindgroeven overbodig. Tijdens het graven naar grind stootte men op grote steenblokken die zo hard waren als beton. Aan vergruizen was niet te denken. Deze grote steenblokken  liggen er nog.  Ze zijn in hun soort zo uniek, dat ze als geologisch monument zijn aangemerkt.
Het werken in de kiezelkojl (kiezelkuil) noemde men botte. Alle gemeentenaren moesten op hun tijd hand- en spandiensten verrichten, dus meewerken in de kiezelkuil en de wegen onderhouden. Deze hand- en spandiensten waren gemeentelijke belasting in natura. Begin jaren dertig schafte men ze af, en werden werkelozen ingezet om de kiezel te delven. Onze gemeente telde in 1932 dertien werkelozen.

jrg3blz92 
Oorenberg met voormalige picknickplaats en geologisch monument
(foto: S. Felder)

Na de Tweede wereldoorlog heeft de Oorenberg nog dienst gedaan als gemeentelijke stortplaats. De afbraakresten van de oude kerk en de grond die vrijkwam bij het ruimen van het bijbehorend kerkhof (1958) zijn naar Oorenberg gebracht. Ooggetuigen van de ruiming toentertijd beweren dat heel wat knekelmateriaal op Oorenberg is terecht gekomen….

2. De naam Juttenbösjke schijnt afkomstig te zijn van een adellijke kloosterzuster Jutta die in de dertiende eeuw in het stift van Sint Gerlach in Houthem woonde. In het archief is hiervoor nog geen bewijs gevonden.

3. Hasenberg
Bij de verklaring van die naam kunnen we twee kanten op. Was de grond op de berg vroeger in het bezit van de familie Haesen? Of was het een geliefde plek voor de hazen, omdat de berg hen tegen de noordenwind beschermde? Het laatste lijkt het meest voor de hand te liggen.
De naam Hasenberg is nog niet zo oud, want in de leggers (lijst met eigenaren) van de zeventiende en achttiende eeuw wordt hij nog niet vermeld. Wel komen we de benaming Sijpersberch (Schiepersberg) in die buurt tegen. Het is mogelijk dat Hasenberg dus oorspronkelijk Schiepersberg heette, natuurlijk niet te verwarren met de Schiepersberg van Keer. Deze ligt: de Keunestraat naar beneden en dan in de Roeze Kojle, rechts af.

Het hiervoor beschreven gebied is qua natuur een van de mooiste van Cadier en Keer. Wellicht kan het als wandelgids dienen. Maar trek dan wel stevig schoeisel aan.

 Plaats No Naam Voornaam Woonplaats Soort Oppervlakte
b r el
Keb 314 Brouwers Jan Cadier hh - 05 40
Keb 315 Brouwers Jan Cadier hh - 01 05
Ob 317 Cadier&Keer gemeente scw - 33 -
Ob 318 Cadier&Keer gemeente scw 1 27 60
Ob 320 Bessems Johannes Cadier bwl - 10 30
Ob 321 Brouwers Willem Cadier bwl - 32 70
Ob 322 Geelen Willem Keer bwl - 09 55
Jb 323 de Crassier W.X. Maastricht scw - 36 10
Jb 325 Willems Pieter Cadier hh - 15 65
Jb 327 Willems Pieter Cadier bwl - 06 80
Hb 328 Cadier&Keer gemeente scw 1 31 10
Hb 329 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 29 -
aRw 356 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 16 -
bHb 357 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 00 45
bHb 358 Heilands erfg. Adriaan Cadier bwl - 00 80
bHb 359 Heilands erfg. Adriaan Cadier bwl - 15 10
bHb 360 Pieters Pieter Amby bwl - 18 30
bHb 361 Pieters Pieter Amby bwl - 03 45
bHb 362 Geelen Willem Keer bwl - 05 50
bHb 363 Geelen Willem Keer bwl - 19 10
bHb 364 Vraken Lambert Cadier bwl - 38 30
bHb 365 Vranken Lambert Cadier bwl - 57 50
bHb 366 Jaspars Gilles Keer bwl - 18 00
bHb 367 Van Laar Willem Keer bwl - 09 50
bHb 368 Oostenbach Francois Hontem bwl - 16 70
bHb 370 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 29 30
bHb 371 Geelen Willem Keer bwl - 47 30
bHb 372 Weijers Frans Keer bwl - 10 60
bHb 373 Weijers Frans Keer bwl - 11 30
bJb 376 Heilands erfg. Adriaan Keer bwl - 10 65
bJb 377 Heilands erfg. Adriaan Keer bwl - 21 30
bJb 378 Paulissen Jan Lamb. Keer bwl - 41 90
bJb 379 Willems Pieter&Helena Cadier bwl - 21 40
bJb 380 Palmans Maastricht bwl - 06 25
bJb 381 Palmans Maastricht bwl - 04 00
bJb 384 Heilands erfg. Adriaan Keer bwl - 00 20
bJb 385 de Liedekerke graaf Mastricht bwl - 25 00
bJb 386 de Liedekerke graaf Maastricht bwl - 30 20
bJb 387 Willems Jan Cadier bwl - 21 40
bJb 388 Pieters Pieter Amby bwl - 21 40
bJb 389 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 20 80
bJb 390 Daemen Jan Keer bwl - 08 40
bJb 391 Daemen Jan Keer bwl - 08 40
bJb 392 Vliegen erfg. Gilles Keer bwl - 07 75
bJb 393 Vliegen erfg. Gilles Keer bwl bwl - 19 10
bJb 394 Palmans Maastricht bwl - 13 40
bJb 395 Palmans Maastricht bwl - 10 00
bJb 396 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 08 00
bJb 397 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 10 40
bJb 398 Vande Creus Gerard Mesch bwl - 14 40
bJb 399 Schiepers Christiaen Wijk bwl - 15 40
bJb 400 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 19 80
bJb 401 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 17 50
bJb 402 Lemmens Willem Cadier bwl - 15 00
bJb 403 Lemmens Willem Cadier bwl - 22 20
bJb 404 Bours Laurens Keer bwl - 00 70
Tk 407 Geelen Willem Keer bwl - 20 60
Tk 416 Willems Gerard&Pieter Cadier bwl - 45 10
bOb 418 Everaerts Jan Keer bwl - 41 90
bOb 426 Beckers Nicolaes Keer bwl - 14 20
bOb 427 Daemen Jan Keer bwl - 15 80
Jb 785 Meertens Jan Margraten hh - 07 85
Jb 786 Schreuers Jan Willem Keer hh - 07 80
Jb 787 Meertens Jan Margraten bwl - 03 40
Jb 788 Schreurs Jan Willem Keer bwl - 03 40
bHb 789 Schreurs Gerard Keer bwl - 06 70
bHb 790 Schreurs Jan Keer bwl - 06 70
bHb 791 Schreurs Mathijs Keer bwl - 13 40
bOb 797 Thijsens Hendrik Cadier bwl - 45 15
bOb 798 Willems Pieter Cadier bwl - 17 55
bOb 801 Rutten Gerard Nic. Maastricht bwl - 17 20
bOb 802 de Crassier W.X. Maastricht bwl - 19 20
Voor een uitleg van de landmaten klik hier
Afkortingen:
Ob
Orenberg
Jb
Juttebosch
bwl
bouwland
bOb boven Orenberg bJb boven Juttebosch hh hakhout
Hb Hasenberg aRw achter Rutteweide scw schapenweide
bHb boven Hasenberg Keb Keerebosch
Tk Thomaskempke

Please publish modules in offcanvas position.

Free Joomla templates by L.THEME