Vieringen en herdenkingen

In 1946 hadden protestacties vanuit ’t Rooth wel succes!
’t Rooth 60 jaar bij de parochie Keer
door Jo Purnot

De weigering van de pastoor van Margraten om volgens eeuwenoud gebruik met de bronkprocessie in 1946 naar ’t Rooth te komen, was voor de inwoners van het dorpje onacceptabel. Voor de meesten was dat een reden om de barricaden op te gaan. Zij hadden succes: in november van dat jaar bepaalt de bisschop van Roermond dat ’t Rooth voortaan bij de parochie van de H. Kruisverheffing van Cadier en Keer zal horen.

Het dorpje
’t Roeët (Rooth) maakte ook vóór de herindeling (1982) deel uit van de voormalige gemeente Margraten, die verder nog bestond uit: Groot- en Klein Welsden, Termaar en de kern Margraten. Kerkelijk was het dorpje ingedeeld bij de parochie van de H. Margarita van Margraten.
‘t Rooth was een typisch straatdorp, dat door de weg van Keer naar ’t Gastes (Gasthuis) in tweeën werd gedeeld in een westelijk deel (oonder) en een oostelijk deel (boeëve). Het westelijk deel is inmiddels helemaal in ‘het grote gat’ van de groeve verdwenen.

Bij de volkstelling van 1947 telde ’t Rooth nog 207 inwoners. Een groot deel daarvan verdiende de kost in de landbouw. Overigens was het verschil tussen boeren en arbeiders niet zo groot. Want kleine boeren moesten vaak bij anderen bijverdienen om hun gezin te kunnen onderhouden en arbeiders hadden een eigen moostem (groentetuin), wat fruit, en hielden kleinvee, zoals kippen, konijnen en een paar schapen. Standsverschil was er niet, althans dat speelde in het dagelijkse leven nauwelijks een rol.

Vóórdat het grote afgraven begon was er op ’t Rooth sprake van een levendige, ietwat gesloten, gemeenschap. Het verenigingsleven bloeide er welig. Er was een dorpscafé met een zaaltje (Beuken), waar de carnavalsvereniging, de zangvereniging, de toneelvereniging en de hanenkraaivereniging gehuisvest waren. Verder was er een actieve Jonkheid en zelfs een voetbalclub. Ook was er een winkeltje (Franssen) waar de inwoners terecht konden voor artikelen die ze zelf niet konden produceren, zoals specerijen, zeep, klompen en andere zaken.
Een hoogtepunt van alle dorpsactiviteiten was de bronkprocessie, waarbij het H. Sacrament om het ander jaar vanuit Margraten naar ’t Rooth werd gedragen. Het dorp werd dan in drie groepen opgedeeld. Zo een groep was in een bepaald gedeelte van het dorpje verantwoordelijk voor de straatversiering en de processiebogen. De ene groep probeerde de andere twee de loef af te steken. En gezamenlijk wilden ze natuurlijk de Margratenaren laten zien waar zij als kleine gemeenschap toe in staat waren.

Het zangkoor van ’t Rooth.
1.Pie Dupuit 2.Johan Blom 3. Juup Neederlants 4.Pierre George 5.Bèr Speetjens 6.Frans Neederlants. 7. onbekend 8.Frans Nijskens 9.Sjeng Ubaghs
10 onbekend 11.Mathieu Speetjens 12.Pierre Dobbelstein 13. onbekend 14. onbekend 15. Hub Kusters 16. Sjeng Schijns 17.Math Dupuits.

De relatie met Margraten
Er liep een rechtstreekse verbinding van de Dorpsstraat, via de Harenweg en Groot Welsden naar de kern Margraten, een afstand van 3,5 km. Maar gevoelsmatig was de afstand tussen de Roothenaren en de Margratenaren een stuk groter.
De verhouding tussen de inwoners van beide dorpen was verre van optimaal. Een oud-inwoner van ’t Rooth vertelde dat ze niet veel op hadden met ‘die’ van Margraten. Een officieel onderzoeksrapport van de gemeente in 1956 bevestigt dat nog eens: Een Margratenaar zal niet gauw met een inwoner van ’t Rooth contact zoeken; eerder zal hij zulks doen met inwoners van andere dorpen. De Margratenaar beschouwt de mensen uit ’t Rooth als vreemdelingen.

Al met al bezochten maar enkele Roothenaren hun parochiekerk in Margraten om de zondagsplicht te vervullen. Een paar gezinnen kerkte in Bemelen, maar de overgrote meerderheid deed dat in Keer. Dat was een doorn in het oog van de pastoor van Margraten, want die had wel de lasten, maar de “lusten” kwamen op de collecteschaal in de kerk van Keer terecht.
Ook ging het merendeel van de kinderen van ’t Rooth in Keer naar de lagere school. Over de financiering hiervan waren afspraken gemaakt tussen de voormalige gemeenten Cadier en Keer en Margraten.

De bronkprocessie in 1946 niet naar ‘t Rooth
De bronkprocessie was tijdens de laatste oorlogsjaren op last van de Duitse bezetters niet uitgetrokken. De laatste keer was dat in 1941 geweest. De schutterij die de processie begeleidde was toen al niet meer in uniform en zonder geweren. Maar op 3 juni 1946 zou de processie weer als van ouds van Margraten naar ’t Rooth gaan. De inwoners van ’t Rooth hadden de plannen al gereed om weer eens flink uit te pakken. De verbazing was groot toen pastoor Ramaekers van Margraten, een paar weken voordat het zover was, vanaf de kansel bekend maakte dat de processie ook dat jaar (1946) niet naar ’t Rooth zou trekken. Zijn argument was dat de wegen ernaar toe te slecht waren. Een vreemd argument omdat de kantonniers hun best hadden gedaan de processieroute in orde te krijgen. De verbazing sloeg al gauw om in ergernis en woede. De Roothenaren voelden zich miskend. En dat lieten ze de pastoor weten ook. Ze plakten zelfs protestpamfletten op de bomen in de parochie. Maar pastoor Ramaekers was niet te vermurwen.

Bronkprocessie (1999) in de Roezekojl, onderweg naar ’t Rooth.
Acolieten vlnr.: Yves ter Huurne, Rik Nelissen, Melanie Schijen.
Priesters vlnr.: pater Brockhof (sma), pastoor Jan van Frankenhuijsen (sma), pater Wim van Frankenhuijsen (sma)

Een petitie naar het bisdom
Voor veel inwoners van ’t Rooth was de maat vol en een afvaardiging ging bij pastoor Durlinger in Keer pleiten om zich sterk te maken om ’t Rooth bij zijn parochie te krijgen. De pastoor verwees hen door naar deken Schneiders van Gulpen. De deken vond het blijkbaar geen vreemd voorstel want hij briefde het door naar het bisdom. Ook stuurden J. van Proemeren en N. Nederlands namens de inwoners van ’t Rooth een verzoekschrift aan de bisschop. Het schrijven ging vergezeld van de handtekeningen van 35 gezinshoofden. Twee ondertekenden de petitie niet.
Niet lang daarna benaderde een vertegenwoordiger van de bisschop pastoor Durlinger met de vraag: of het verzoek van de bewoners van ’t Rooth werkelijk grond had en hoe de pastoor van Margraten zou reageren. Pastoor Durlinger beloofde de affaire met zijn collega in Margraten te bespreken.
Het gesprek tussen beide pastoors verliep heel vriendschappelijk. Ramaekers wist immers dat het initiatief niet van Durlinger uitging. “Pak ’t tiech mèr” waren zijn woorden. Hierna stond de weg voor een grenscorrectie open.

‘t Rooth bij de parochie Cadier en Keer
Na de gebruikelijke afkondigingen werd ’t Rooth op 15 november 1946 officieel bij de parochie Cadier en Keer gevoegd. Om zijn parochiegrenzen te verkennen liep pastoor Durlinger samen met zijn kerkmeesters op zondag 15 november de parochiegrens langs. Zij werden hierbij begeleid door Mathieu Speetjens van ’t Rooth. Na de rondgang kreeg het gezelschap in huize Speetjens een koffietafel én 600 gulden aangeboden. Dit laatste was een gift van de Roothenaren, een soort bruidsschat dus. Het bedrag was bestemd voor nieuwe kerkklokken, want de oude kerkklokken waren in 1943 door de Pruusje (Duitsers) weggehaald om ze om te smelten tot oorlogstuig.

De eerste bronkprocessie vanuit Keer naar `t Rooth trok op 8 juni 1947. Een week vóórdat Margraten Bronk vierde. Of veel Margratenaren toen op ’t Rooth een kijkje kwamen nemen, wist ons niemand meer te vertellen.

Ten slotte
Ofschoon het aantal gezinnen de laatste zestig jaar sterk is uitgedund, doen de Roothenaren er ook nu nog alles aan om de processie uit Keer op grootse wijze te ontvangen.
Dat zal ook volgend jaar (2007) weer het geval zijn. Onder begeleiding van muziek van onze fanfare trekt de processie de Roezekojl op. Het is dan zestig jaar geleden dat dit voor het eerst gebeurde. Een jubileum dus. Maar of er nog Roothenaren zijn die toen actie hebben gevoerd en de processie kunnen verwelkomen, valt te betwijfelen. Een welkom, dat wel is weggelegd voor hun nazaten.

Bronnen:
Enkele sociologische gegevens over de gemeente Margraten (1956).
Registrum Memoriale, aantekeningen door Pastoor Durlinger.
Met dank aan: Leike (va Thei-jke) Schreurs, Margraten