door Jo Purnot, Ronald George en Jean Bessems (va Lèike)

Eerst even een foutje uit de vorige Kroniek rechtzetten. In de tekening op bladzijde 46 komt de plaatselijke benaming Achter Osseweide voor: ingewijden weten dat dit Achter Asseweide moet zijn, in het Keerder dialect Achter Assewéi-j. We weten nog niet met zekerheid waarom vroegere Keerdenaren dit gebied Asseweide genoemd hebben. De niet-Keerdenaar zal wellicht veronderstellen dat de “as“ of “asse’ restanten zijn van verbranding, dus daar zal wel in vroegere eeuwen een boerderij hebben gestaan die afgebrand is. Echter in het Keerder dialect komt, in tegenstelling tot de omliggende dialecten het woord “as“ niet voor. De Keerdenaar zegt esj, dus een asbak is ‘ne esjbak. Een andere uitleg van de naam Asseweide vinden we in Oonder Os (parochieblaadje) van 14 januari 1968. Hierin wordt beweerd dat Achter Asse Weide is afgeleid van “Asen”, dit zijn Germaanse halfgoden. Onze voorouders dachten dus dat op die plek een weiland lag dat regelmatig bezocht werd door mythologische figuren. Ook dit is leuk gevonden, maar we zullen het maar naar het land van de fabelen verwijzen. Wanneer we de oude leggers (boeken waarin de eigenaren van onroerende goederen staan ingeschreven) bestuderen, dan is daarin sprake van de Rasseweide en Achter Rasseweide.  De Rasseweide was een weiland van ongeveer 6200 vierkante meter en lag aan de veldweg die vanaf de Dorpsstraat naast restaurant De Pastorij het veld in loopt. Maar ook het woord Rasseweide stelt ons voor een raadsel. Vooral omdat de leggerboeken waarschijnlijk werden ingevuld door een niet-dialectsprekende secretaris. Of hij de taal van de dorpelingen voldoende machtig was om de plaatselijke benamingen exact op te schrijven zoals de Keerdenaren hem uitspraken is niet met zekerheid te zeggen. Als er lezers zijn die denken dat zij de oplossing hebben, of meer bijzonderheden weten, dan willen we dat graag horen.
In de vorige Kroniek is reeds aangegeven dat het kadaster, zoals we dat nu kennen, tijdens de Franse bezetting (1794-1814) is ingesteld, maar pas in 1841 officieel gebruikt werd. In Cadier legde men in de achttiende eeuw (in 1732 en 1776) al leggerboeken aan waarin alle eigendommen werden omschreven. Ook alle eigendomsoverdrachten staan daarin vermeld. Jammer genoeg zijn daar geen kaarten bij. De Historische Kring heeft een microfilm van deze oude boeken. Toen de kadastrale registratie werd ingevoerd, stelde men eerst de gemeentegrens van Cadier en Keer vast. Daarna werd de gemeente in twee secties opgesplitst. De buurtschappen Keer en Sint Antoiusbank vormden sectie A, Cadier sectie B. Daarna begonnen de landmeters met het opmeten van de percelen. De eigenaren moesten hierbij aanwezig zijn om de grenzen (de rêin) aan te wijzen. Kwam men er samen niet uit dan brachten de oude leggerboeken de oplossing.

De maten (voor meer uitleg klik hier)
Het omgaan met vlaktematen was in vorige eeuwen erg moeilijk. De gangbare maten waren: de kleine roede (rooj), de grote roede en het bunder (boonder of boeënder). Twintig kleine roeden waren één grote roede en twintig grote roeden waren één bunder. Nog een groot probleem was dat in bijna elk dorp of gehucht de kleine roede een andere afmeting had, ook in ons dorp. In 1880 heeft de hoofdonderwijzer van Slenaken (G. Desweisen) uitgezocht hoe dat precies met die oude maten zat. Volgens hem was in Cadier een kleine roede 21,80 centiaren. In Keer was dezelfde roede 20,72 centiaren. Dat betekende dat in de Dorpsstraat en Kerkstraat aan de Cadierse kant andere maten golden dan aan de Keerder kant. Bij het aanleggen van het kadaster, werd de kleine roede el genoemd. Tot in de vorige eeuw hanteerde men hier nog het roeden- en bunderstelsel. Er zijn enkele plaatselijke benamingen die afgeleid zijn van het bunder, zoals de Bunderdel (Boeënderdèl), Bunderberg (Boeënderbêrreg) en de Veerboonder.

Waar ligt Bunderdel? U loopt bij de T-splitsing Irenestraat-Groenerein de veldweg (de Bunderdelseveldweg) helemaal naar beneden. U komt dan uit op de Zwarte Weg, het voormalige tracé van de vroegere trambaan. Het dal dat dan voor u ligt is de Bunderdel en het bos daarachter de Bunderberg. De Veerboonder (de Vierbunder) werden de weilanden genoemd die vroeger achter de Meussenhof, de grote boerderij naast de kerk, lagen. Ook gebruikte men de oppervlaktemaat de morgen. Een morgen land was hier vijf grote roeden, zo genoemd omdat men in een morgen een stuk land van zo’n afmeting kon bewerken. In ons dorp komen we de plaatselijke benaming de Sint Nicolaasmorgen tegen, gelegen ten zuiden van ’t Gruûsselt. Van de pachtopbrengst van dit stuk land werden kerkdiensten betaald aan het Sint Nicolaas altaar in de oude parochiekerk.

Fragment
Zoals het overzichtskaartje laat zien, bevindt het gemarkeerde gedeelte van het kadasterkaartje zich in het zuidwestelijk deel van ons dorp (als u via de Heugemerweg, dit is het verlengde van de Dorpsstraat) richting De Heeg loopt aan de linkerkant.

U komt daar de plaatselijke benaming Boven Kleineberg en Onder Kleineberg tegen. Wanneer u zich moeilijk kunt oriënteren, neem dan even de vorige Kroniek erbij. U ziet dan dat beide fragmenten in elkaar passen (let op perceel nummer 77 in deze en perceel nummer 78 in de vorige Kroniek). Verder staat op het kaartje de plaatselijke benaming Cruisveld. Volgens de overlevering is die naam fout, de eigenlijke benaming zou Gruûsselt moeten zijn, zoals we deze plek tegenwoordig ook weer noemen. Ook hier wordt weer van gezegd dat de “Hollandse” secretaris van de Heerlijkheid Cadier, die in de achttiende eeuw de plaatselijke benamingen in de leggerboeken vastlegde, het Keerder dialect niet meester was en Gruûsselt vertaalde in Cruisveld. De benaming Gruûsselt is afgeleid van de Middeleeuwse dialectnaam van Gronsveld. De eigenaren van de grond op 't Gruûsselt moesten waarschijnlijk belasting betalen aan de graaf van Gronsveld. U vindt 't Gruûsselt als u in de Dorpsstraat aan het restaurant De Pastorij de veldweg inloopt richting Hotsboom (zie Kroniek nummer 1 bladzijde 24). Natuurlijk heet de op het kadasterkaartje vermelde Gronsvelderweg in de volksmond Gruûsselderwieëg. Deze veldweg leidt via Hotsboom, door de Hel, naar Gronsveld. Overigens is er in het verleden al eens geopperd om ‘t Gruûsselt
vol te bouwen met woningen. Voor de landelijke uitstraling van ons dorp zou dat een ramp zijn.

Afkortingen: