Keer in oude ansichten

Dit is het negende artikel in onze Keerder Kroniek uit de reeks over ansichtkaarten van ons dorp die in de loop der jaren zijn uitgegeven. Dit keer is gekozen voor een kaart waarop ‘t Keerhoes is afgebeeld omstreeks de jaren 1925-1930. ’t Keerhoes heeft vanaf het jaar waarin het werd gebouwd (1879) een centrale plaats ingenomen in de dorpsgemeenschap van Cadier en Keer. Ondanks dat de ansichtkaart niet ‘gelopen’ (verzonden) is en dus geen geschreven boodschap bevat, is zij voldoende interessant om er bij stil te staan.

De afbeelding
Wat wij op de kaart zien is het Keerhoes van opzij genomen. Wij herkennen de karakteristieke voorgevel met in het fronton het jaartal van de bouw: 1879. Opvallend is tevens het afscheidingsmuurtje van mergel waarop een viertal ‘zuilen’ staan. Daar tussenin herkennen wij een ijzeren hek met spijlen. Dit alles ademde geheel de stijl van het hoofdgebouw en vormde daarmee een harmonieus geheel. Je kreeg toegang tot dit gebouw via een afsluitbaar ijzeren toegangshek. In die tijd werden de toegangen tot openbare gebouwen veelal op die wijze afgeschermd van de openbare weg. De erfafscheiding wordt vervolgens gecompleteerd door de in onze regio gebruikelijke meidoornhaag.

Op de ansichtkaart staan drie figuren; twee mannen en een grote hond, vermoedelijk een Duitse herder. De vraag is uiteraard wie die twee personen zijn die gezamenlijk voor de fotograaf poseren. Eén persoon hebben wij kunnen identificeren dankzij Mathieu va Sjiel va Nandsje (Spronck). Deze heeft op een andere ansichtkaart waarop dezelfde persoon voorkomt evenals de hond, diens naam opgetekend.

August van de Ven met zijn herdershond en onbekende kompaan voor het Keerhoes, ca. 1928.

Het is Augustinus Bernardus Hubertus van de Ven. Deze (met de roepnaam) August is geboren op 22 mei 1904 in Cadier en Keer en gehuwd met Maria Helena Peusens, geboortig van Gronsveld. Zijn beroep – hij is boomkweker - maakt het hem kennelijk mogelijk om een dagdeel met de fotograaf op te trekken. Zijn vader Petrus Sebastianus van de Ven (1848-1919) was afkomstig van Aalst en behoorde tot de notabelen van ons dorp. Hij was namelijk hoofd van de lagere school en daarnaast nog fabrikant. Zijn moeder was een Keerse, Clara Mingels (1860-1942); dit verklaart ook hoe zijn vader in deze contreien terecht kwam. August was het tiende en jongste kind van het echtpaar van de Ven-Mingels dat louter uit jongens bestond.

August komt op meerdere ansichtkaarten van ons dorp voor, steeds in dezelfde kleding en steevast vergezeld door dezelfde hond. Hij draagt een wit jasje met een soort pofbroek en halfhoge laarzen. Op zijn hoofd zien wij een pet. Dit alles vormt een modieus geheel.

De andere man op de kaart lijkt duidelijk jonger en beschikt over een weelderige haardos. Hij draagt een zondagse outfit met een stropdas. Dat zou kunnen wijzen op iemand die niet met handenarbeid zijn kost verdient. Het zou dus een secretarieambtenaar of een onderwijzer kunnen zijn. Wie die persoon is, hebben wij helaas niet kunnen achterhalen.

De kegelclub A.V.D.V. (Alles Voor De Vlakte) bestaande uit de acht gebroeders van de Ven.
Vanaf links: Alphons, Jo, Henri, Antoon, August (met snor), Pierre en Frans, bukkend Johan.
April 1927.

Foutieve tekst
Naar welk gebouw op de afbeelding van de ansichtkaart staat, hoeven wij niet te gissen. Rechtsboven op de beeldzijde (voorzijde) staat pontificaal geschreven ‘Gemente Huis met Jongens School’. Afgezien van de typefout (Gemente Huis, met één ‘e’) die iedereen kan overkomen en normaliter door de drukker wordt opgemerkt, is de schrijfwijze van de andere twee woorden niet juist. De auteur van deze tekst heeft kennelijk moeite met het correct schrijven van zelfstandige naamwoorden. Hij is zo te zien niet op de hoogte van het feit dat deze aan elkaar geschreven worden. De correcte schrijfwijze moet zijn ‘Gemeentehuis met Jongensschool’.Het zij hem vergeven alhoewel niet iedereen die destijds de kaart onder ogen heeft gekregen, gezien zal hebben dat er in de tekst iets niet klopte.

Wat wel klopt is de aanduiding als gemeentehuis en als jongensschool. En dan is nog niet vermeld dat het gebouw ook als woonhuis diende voor de hoofdonderwijzer en zijn gezin. Maar die vermelding zou tot een te lange tekst op de ansichtkaart geleid hebben en is vermoedelijk daarom achterwege gelaten.

De datering van de kaart
De in dit artikel afgebeelde kaart is er een uit een serie van minimaal vier verschillende ansichtkaarten waarvan de afbeelding op één en dezelfde dag gemaakt is. Op alle vier kaarten staat August van de Ven in zijn wit jasje, pofbroek en laarzen samen met zijn hond. Het vermoeden is dat August als geboortige Keerdenaar kenner van de karakteristieke plekjes en gebouwen, de fotograaf op ‘sleeptouw’ heeft genomen.
De in dit artikel afgedrukte kaart is niet verzonden en daardoor is het niet mogelijk om aan de hand van de poststempel tot een datering te komen. Naar inschatting moeten de opnames voor de foto’s hebben plaatsgevonden in de periode tussen 1925 en 1930.

Interessante kaart
De kaart is mede interessant omdat zij eigenlijk niet voldoet aan de redenen waarom er ansichtkaarten vervaardigd zijn.
Dat is in de eerste plaats om de thuisblijvers een indruk te geven van de streek of de plaats waar men – meestal voor enkele dagen – op vakantie was. Daarvoor was een afbeelding van een vergezicht of een karakteristiek gebouw zoals een kasteel, stationsgebouw of een brug het meest geschikt en daarom ook het meest gevraagd. Een afbeelding van een gemeentehuis annex dorpsschool is daarvoor minder geëigend.

De ansichtkaart is in de tweede plaats bedoeld om reclame te maken voor de streek of voor het eigen bedrijf (vooral hotel of pension). De ansichtkaart was daartoe een uitstekend middel: elke verzonden ansichtkaart betekende tevens gratis reclame!
Onze ansichtkaart van het Keerhoes voldoet ook niet echt aan deze criteria want daarvoor heeft de kaart zowel voor de afzender als voor de ontvanger te weinig ‘uitstralingswaarde’ maar voor ons is zij daarom niet minder interessant.

De hausse van de ansichtkaarten kan worden gesitueerd tussen de jaren 1950 en 1980 toen de gestegen welvaart het voor gezinnen mogelijk maakte om enkele dagen vakantie te vieren buiten de eigen regio. Zuid-Limburg was voor velen – niet alleen uit in de Randstad - een geliefde vakantiestreek. Het was gemakkelijk bereikbaar en de reisafstand vormde geen bezwaar. Daarbij trof men ook een streek aan die vanwege zijn heuvels en kronkelende weggetjes duidelijk verschilde van het ‘platte’ land waar men woonde en werkte.

Fotograaf
Om een prentbriefkaart te kunnen produceren is allereerst een afbeelding nodig. Beter dan een tekening of een schilderij geeft een foto een objectieve weergave. Het begint met het maken van een foto door de fotograaf. Deze wordt door een drukker vermenigvuldigd en vervolgens is het aan de uitgever om deze te verspreiden.

Voormalige kapelanie en Lagere School aan het Raadhuisplein.
Afgebroken ca. 1965

Onze ansichtkaart behoort tot een van de oudere van ons dorp. Ze is geproduceerd door Foto-Kunst ‘Oranje’ te Maastricht. Dit bedrijf was een van de weinige die toentertijd (eerste decennium van de 20e eeuw) over de noodzakelijke fotoapparatuur en vereiste kennis van het fotograferen beschikte. Deze kaart is niet de enige van dit bedrijf. Van haar zijn meerdere kaarten van ons dorp bekend. Die kaarten laten markante punten van het dorp zien zoals de omgeving van de kerk (met de oude linde), het kruispunt Kerkstraat-Dorpsstraat-Rijksweg en het voormalige postkantoortje aan de Rijksweg.Deze kaart staat niet op zichzelf. De foto’s voor deze en de andere ansichtkaarten zijn op één en dezelfde dag geschoten. Dit kan worden afgeleid uit het feit dat op deze ansichtkaarten - ook al zijn zij op verschillende plekken genomen – soms dezelfde personen in dezelfde kledij voorkomen. Voor de gefotografeerde personen moet het een bijzondere gewaarwording zijn geweest. Foto’s waren in die tijd voor veel van onze dorpsgenoten een nagenoeg onbekend fenomeen. Dat men vervolgens ook nog werd afgebeeld op een ansichtkaart was voor hen- naar alle waarschijnlijkheid - niets minder dan een sensatie.

Opvallend voor de werkwijze van Foto-Kunst ‘Oranje’ is dat op alle kaarten meerdere personen zijn afgebeeld en er vaak veel kinderen op voorkomen. Dat maakt hun kaarten ‘levendig’; ze scheppen het gevoel dat een kijkje gegund wordt in het dagelijks leven van de afgebeelde personen. Bij verzamelaars zijn dergelijke kaarten erg gewild. Hierdoor en door het schaarse aanbod moet er voor de aanschaf hiervan momenteel behoorlijk in de beurs getast worden.

Ten slotte
Het Keerhoes staat er nog; uiterlijk schijnbaar onveranderd en onaangetast. De afscheidingsmuur is evenwel verdwenen en in het gebouw zelf hebben de nodige aanpassingen plaatsgevonden in verband met de veranderde bestemming. Paspoorten en rijbewijzen worden er niet meer uitgegeven en vergaderingen van de gemeenteraad vinden er niet meer plaats. Ook de lagere school heeft elders een plek gevonden. Wat wel gebleven is, is de centrale plaats die het gebouw inneemt in de dorpsgemeenschap van Cadier en Keer. Een hoes dat een echt thoes vormt voor velen bij gelegenheid van verschillende activiteiten georganiseerd voor en door verenigingen en inwoners van Cadier en Keer.

Bronnen
- Beckers, Harry H.M. drs.: Kunst in het voormalige gemeentehuis, Keerder Kroniek, jaarboek 2012, blz. 60-73